Social Health of Workers
Factors Influencing the Social Health of Employees of the Ministry of Health and Medical Education in Iran
Seyede Maryam Haery, 1 Hadi Tehrani,2 Alireza Olyaeimanesh3 &Saharnaz Nedjat4
1. MA in Cultural Management and MPH in Social Determinants of Health, Ministry of health
*2. Assistant Professor in Health Education & Health Promotion, Health Sciences Research Center, Dept. of Health Education & health Promotion, School of Health, Mashhad University of Medical Sciences (MUMS), Mashhad, Iran(Corresponding author) tehranih@mums.ac.ir
3. Assistant Professor, Social Development and Health Promotion Center. Tehran University of Medical Sciences (TUMS), Tehran, Iran
4. Associate Professor, Dept. of Epidemiology and Biostatistics, School of Public Health, TUMS, Tehran, Iran
ABSTRACT
Background and Objective: Indeed the development of health promotion programs in the community would result in ineffective solutions if social and cultural backgrounds are not considered. Therefore, this study was conducted to assess the level of social health and factors influencing the staff employees of the Ministry of Health and Medical Education in Iran.
Materials and methods: The study was a descriptive- analytical one in which 257 employees of the Ministry of Health and Medical Education in Iran were selected by stratified random sampling. In order to measure the social health of the employees, Keyes social health questionnaire was used. This questionnaire measured five social health components- social cohesion, social prosperity, social acceptance, participation and social adaptation. The data analysis was conducted using Non-parametric correlation (c2) and Kendall's test by SPSS 20 with the significance level of 0.05.
Results: Most of the participants (51.7%) had medium social health, and 17.8% had low social health. There was a significant correlation between social health and gender, education and accommodations (p < 0.05); but no significant relationship was found between social health and age, marital and employment status.
Conclusion: Health system will have a good performance if the issues and needs of employees are considered in designing and managing it. The results of this study showed the importance of health education and health promotion intervention in the field of social health among staff, especially the staff of the Ministry of Health and Medical Education in Iran.
Paper Type: Research Article.
Keywords: Social health, Social health indicators, Workers health, Ministry of Health and Medical Education of Iran.
Citation: Haery M, Tehrani H, Olyaeimanesh AR., Nedjat S. Factors influencing the social health of employees of the ministry of health and medical education in Iran. Iran J Health Educ Health Promot. Winter 2015-2016;3(4):311-318 |
سلامت اجتماعي کارکنان
عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعي کارکنان شاغل در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي
سیده مریم حائری،1 هادی طهرانی،2 علیرضا اولیایی منش3و سحرناز نجات4
1. کارشناسیارشد مدیریت امور فرهنگی و کارشناسی ارشد بهداشت عمومی (MPH) عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
*2. استادیار آموزش بهداشت و ارتقاى سلامت، مركز تحقيقات علوم بهداشتي، گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشكده بهداشت، دانشگاه علوم پزشكي مشهد، مشهد، ايران (نویسنده مسئول) tehranih@mums.ac.ir
3. استادیار مرکز تحقیقات توسعه اجتماعي و ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشكى و خدمات بهداشتى درمانى تهران، تهران، ايران
4. دانشيار گروه آمار و اپيدميولوژى، دانشكده بهداشت، دانشگاه علوم پزشكى و خدمات بهداشتى درمانى تهران، تهران، ايران
چکیده
زمینه و هدف: مسلماً تدوین برنامههای ارتقای سلامت در جامعه، بدون توجه به زمینههای اجتماعی و فرهنگی جامعه موردنظر به راهکارهای غیرکارآمد منجر میگردد. ازاینرو، مطالعه حاضر با هدف سنجش ميزان سلامت اجتماعي و عوامل مؤثر بر آن در کارمندان شاغل در ستاد وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی انجامشد.
مواد و روشها: در این مطالعه مقطعی 257 نفر از کارکنان شاغل در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که بهصورت طبقهای نسبی انتخابشده بودند موردبررسی قرار گرفتند. برای سنجش سلامت اجتماعی از پرسشنامه استاندارد سلامت اجتماعي (کییز) که پنج مؤلفه سلامت اجتماعی شامل انسجام اجتماعی، شکوفایی اجتماعی، پذیرش اجتماعی، مشارکت و انطباق اجتماعی موردسنجش قرار میدهد استفاده گردید. پس از تکمیل پرسشنامهها، داده های این مطالعه بهوسیله SPSS 20 و با استفاده از آمار توصیفی و آزمون کای اسکوئر و کندال مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت.
یافته ها: بیشترین افراد شرکتکننده (7/51%) در پژوهش دارای سلامت اجتماعی متوسط بودهاند و 8/17% سلامت اجتماعی پایین داشته اند. همچنین نتايج نشان داد كه بين سطوح سلامت اجتماعي و جنسیت، تحصيلات و محل سکونت رابطه معناداری وجود دارد (05/0>p) و بین گروه سنی، وضعیت تأهل و سمت شغلی با سطوح سلامت اجتماعی رابطه معناداری وجود ندارد.
نتیجهگیری: نظام سلامت، زمانی کارایی مطلوب را خواهد داشت که در طراحی و مدیریت آن، موضوعات و نیازهای کارکنان آن نیز لحاظ گردد. نتایج این مطالعه اهمیت اجرای مداخلات آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در زمینه سلامت اجتماعی را در بین کارکنان بهویژه بین کارکنان ستادی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی روشن میسازد.
نوع مقاله: مطالعه پژوهشی.
کلیدواژهها: سلامت اجتماعی، شاخصهای سلامت اجتماعی، سلامت کارکنان وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی.
t استناد: حائری م، طهرانی هـ، اولیایی منش ع. نجات س. عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعي کارکنان شاغل در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي. فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت. زمستان 1394؛3(4):311-318 |
مقدمه
سلامت مفهومي چندبعدی است و سازمان جهاني بهداشت نيز به چهار بعد جسمي، رواني، معنوی و اجتماعي آن اشاره کرده است. سلامت اجتماعی در کنار سلامت جسمی و روانی یکی از ارکان تشکیلدهنده سلامت است. سلامت از مفاهیم بسیار پویایی است که روزبهروز بر دامنه و ابعاد آن افزوده میشود. ابعاد سلامت اثرات متقابل بر هم دارند؛ بهعنوانمثال بعد اجتماعی سلامت اثرات پیشگیرانه بر روی دو بعد جسمی و روانی دارد. سلامت اجتماعی، ارزیابی شخص از نحوه عملکردش در اجتماع و نوع نگرش او نسبت به افراد دیگر جامعه است. بدون شک شیوه برخورد فرد با مسائل مربوط به خود، نوع نگرش او را نسبت به سایر افراد و گروههای اجتماعی تحت تأثیر قرار می دهد (1). گلد اسمیت سلامت اجتماعی را ارزیابی رفتارهای معنادار مثبت و منفی فرد در ارتباط با دیگران تعریف مینماید و آن را یکی از اساسیترین شاخصهای سلامت هر کشوری معرفی میکند؛ که به کارا بودن فرد در جامعه منجر میگردد (2).
وضعيت سلامت تکتک افراد جامعه به روشهاي گوناگون بر سلامت ديگران و عواطف آنها و همچنين شاخصهاي اقتصادي و اجتماعي جامعه اثر ميگذارد. ازاینرو، تأمين سلامت افراد جامعه هم تكليف دولت است و هم وظيفهاي همگاني به شمار ميآيد. در حقیقت، زمانی فرد دارای سلامت اجتماعی است که بتواند فعالیتها و نقشهای اجتماعی خود را در حد متعارف بروز دهد و با جامعه و هنجارهای اجتماعی ارتباط برقرا کند (3). بُعد اجتماعيِ سلامت شامل سطوح مهارتهاي اجتماعي، عملكرد اجتماعي و توانايي شناخت هر شخص از خود بهعنوان عضوي از جامعه بزرگتر است. در سنجش سلامت اجتماعي، به نحوه ارتباط شخص در شبکه روابط اجتماعي توجه میشود (4). اهميت سلامت اجتماعي به حدي است كه اشخاص برخوردار از سلامت اجتماعي با موفقيت بيشتري میتوانند با مشكلات ناشي از ايفاي نقشهای اصلي اجتماعي كنار بيايند (5).
موقعيت اقتصادي- اجتماعي رابطه روشني با سلامت دارد. افرادي كه در سطح پاييني از اجتماعي و اقتصادي قرار دارند، مواردي مانند میزان مرگومیر، ديابت، آسم و بيماريهايي ازایندست بیشتر نمود پيدا ميكند؛ زیرا رفتارهاي مربوط به سبك زندگي این نوع افرادي بهگونهای است كه ريسك سلامت را بالاتر ميبرد (6). در برخی دیدگاهها، سلامتيِ فرد بهعنوان موضوعی مهم نتيجه شرايط اقتصادي اجتماعي مطرح شده است. افرادي كه ازلحاظ اقتصادي و اجتماعي در شرايط بهتري قرار دارند، به دليل توانايي و دسترسي بهتر در وضعيت مطلوب تري قرار ميگيرند و در مقابل، افراد متعلق به طبقات پايين جامعه از سلامتي نامطلوب رنج ميبرند. (7).
از سوی دیگر، سلامت اجتماعي يكي از شاخصهاي مهم توسعه است. مفهوم سلامت اجتمـاعي داراي شـاخص هـاي متعددي است: انسجام اجتماعی، پذیرش اجتماعی، مشارکت اجتماعی، شکوفایی اجتماعی و انطباق اجتماعی. کییز و شاپیرو
[1]
(8) معتقدند که کیفیت زندگی و عملکرد شخصی فرد را نمیتوان بدون توجه به معیارهای اجتماعی ارزیابی کرد و عملکرد خوب در زندگی چیزی بیش از سلامت جسمی، عاطفی و روانی است و عملکرد اجتماعی افراد را نیز در برمیگیردآن ها مفهوم سلامت اجتماعی را به معنی ارزیابی فرد از عملکردش در برابر اجتماع بیان میکنند.
امروزه سلامت اجتماعی در کنار سلامت جسمی و روانی و معنوی، بهعنوان یکی از ابعاد سلامت نقش و اهمیت گسترهای یافته است. بهطوریکه عملکرد انسان در روابط اجتماعی و چگونگی تفکر وی از اجتماع نیز بهعنوان معیارهای ارزیابی سلامت فرد در سطح جامعه به شمار میرود. بیتوجهی به جنبه اجتماعی سلامت در عصر ارتباطات، موجب افزایش آسیبپذیری افراد در ابعاد روانی و آسیبهای اجتماعی میشود. ازاینرو، مطالعه حاضر با هدف بررسي عوامل اقتصادي و اجتماعي مؤثر بر سلامت اجتماعي كاركنان شاغل در ستاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام شد.
مواد و روش�ها
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- تحلیلی بود. جامعه آماری آن، کارکنانِ وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در سال 1393 بود. بر اساس جدول کوکران و با توجه به حجم مشخص جامعه آماری ستاد آن وزارتخانه و با احتساب خطای 05/0، حجم نمونه 270 نفر محاسبه شد که بهصورت طبقهای نسبی انتخاب شدند. از بین 207 نفر، 13 پرسشنامه به دلیل ناقص بودن داده ها حذف شدند و درنهایت دادههای مربوط به 257 پرسشنامه مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت.
جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه استاندارد سلامت اجتماعی کیز
[2]
استفاده گردید (8). این پرسشنامه شامل 32 سؤال است که پنج مؤلفه سلامت اجتماعی (انسجام اجتماعی، شکوفایی اجتماعی، پذیرش اجتماعی، مشارکت و انطباق اجتماعی) را موردسنجش قرار میدهد. شکوفایی اجتماعی، به معنی دانستن و اعتقاد داشتن به اینکه جامعه به شکل مثبتی در حال رشد اس. این مؤلفه هفت سؤال دارد. انسجام اجتماعی، به معنی احساس بخشی از جامعه بودن و فکر کردن به اینکه فرد به جامعه تعلق دارد، احساس حمایت شدن از طریق جامعه و سهم داشتن در آن است؛ این مؤلفه نیز هفت سؤال دارد. پذیرش اجتماعی، به معنی داشتن گرایش مثبت نسبت به افراد، تصدیق کردن دیگران و بهطورکلی پذیرفتن افراد علیرغم برخی رفتار سردرگم کننده و پیچیده آنها است؛ این مؤلفه شش سؤال دارد. مشارکت اجتماعی، یعنی احساسی که افراد چیزهای باارزشی برای ارائه به جامعه دارند و این تفکر که فعالیتهای روزمره آنها بهوسیله جامعه ارزشدهی میشود؛ این مؤلفه نیز شش سؤال دارد. آخرین مؤلفه، یعنی انطباق اجتماعی به معنای اعتقاد به اینکه اجتماع قابلفهم، منطقی و قابل پیشبینی است، دانستن و علاقهمند بودن به جامعه و مفاهیم مربوط به آن است؛ این مؤلفه شامل شش سؤال است.
شربتیان (9) در سال ۱۳۹۱، در بررسی پایایی و روایی پرسشنامه سلامت اجتماعی، بر روی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، میزان آلفای کرونباخ در متغیر سلامت اجتماعی را برابر 90/0 به دست آورد. میزان آلفای کرونباخ بهدستآمده از پرسشنامه سلامت اجتماعی در سال ۱۳۹۱ توسط پورافکاری (10) ، 87/0 بوده است. میزان روایی محتوایی و پایایی بهدستآمده دلالت بر این دارد که این ابزار میتواند در بررسیهای سلامت اجتماعی در جامعه هدف بهطور مؤثر بکار گرفته شود.
ارائه معرفینامه كتبي و كسب اجازه از مسئولين وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بهمنظور انجام پژوهش، معرفي كردن خود به واحدهای پژوهش و تشريح اهداف و ماهيت پژوهش، اطمينان دادن به واحدهای پژوهش در خصوص محرمانه ماندن اطلاعات و دريافت رضایتنامه و رعايت كردن امانتداری و صداقت در بررسي متون و تجزیهوتحلیل داده ها موارد اخلاق پژوهشی بودند که در این مطالعه رعایت گردید..
پس از تكميل پرسشنامهها، داده های گردآوریشده با استفاده از SPSS 20 و با استفاده از روش آماری غیرپارامتریک آزمون کای اسکوئر و ضریب همبستگی گاما و کندال و در سطح معناداری 05/0 مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت.
یافتهها
اطلاعات جمعیتشناختی شرکتکنندههای پژوهش در جدول 1 آورده شده است.
جدول 1. اطلاعات جمعیتشناختی افراد موردمطالعه
متغیرها |
زن |
مرد |
جمع |
|||||||
تعداد |
% |
تعداد |
% |
تعداد |
% |
|||||
محل سکونت |
شخصی |
73 |
4/63 |
42 |
5/36 |
115 |
7/44 |
|||
غیرشخصی |
95 |
9/66 |
47 |
33 |
142 |
2/55 |
||||
وضعیت استخدام |
پیمانی |
22 |
1/61 |
14 |
38 |
36 |
0/14 |
|||
رسمی |
80 |
1/66 |
41 |
8/33 |
121 |
1/47 |
||||
قراردادی |
66 |
66 |
34 |
34 |
100 |
9/38 |
||||
سمت شغلی |
کارشناس |
138 |
69 |
62 |
31 |
200 |
8/77 |
|||
سرپرست واحد |
22 |
1/51 |
21 |
8/48 |
43 |
7/16 |
||||
خدماتی |
8 |
1/57 |
6 |
7/6 |
8/42 |
5/5 |
||||
تحصیلات |
دیپلم و کمتر |
18 |
2/64 |
10 |
7/35 |
28 |
8/10 |
|||
کاردانی |
24 |
75 |
8 |
25 |
32 |
5/12 |
||||
کارشناسی |
54 |
3/61 |
34 |
6/38 |
88 |
2/34 |
||||
کارشناسی�ارشد |
58 |
3/74 |
20 |
6/25 |
78 |
3/30 |
||||
دکترا |
14 |
1/45 |
17 |
8/54 |
31 |
1/12 |
||||
وضعیت تأهل |
متأهل |
116 |
4/64 |
64 |
5/35 |
180 |
0/70 |
|||
مجرد |
52 |
5/67 |
25 |
4/32 |
77 |
9/29 |
||||
گروه سنی (سال) |
11 |
8/57 |
8 |
1/42 |
19 |
4/7 |
||||
30-39 |
68 |
3/65 |
36 |
6/34 |
104 |
5/40 |
||||
40-49 |
75 |
7/65 |
39 |
2/34 |
114 |
4/44 |
||||
14 |
70 |
6 |
8/6 |
30 |
7/7 |
|||||
نتایج این مطالعه نشان داد که 8/17% از کارکنان ازنظر وضعیت سلامت اجتماعی در سطح پایین، 7/51% در سطح متوسط و 3/30% از کارکنان از این نظر در سطح بالا قرار داشتند. ازنظر مؤلفههای اجتماعی نیز میانگین نمره افراد موردمطالعه در مؤلفه شکوفایی اجتماعی 84/15، در مؤلفه انسجام اجتماعی 92/19، در مؤلفه پذیرش اجتماعی 21/15، در مؤلفه مشارکت اجتماعی 21 و در مؤلفه انطباق اجتماعی 33/ 18 بود. (جدول 2).
جدول 2. میانگین، انحراف معیار، حداقل و حداکثر نمره مؤلفههای سلامت اجتماعی افراد موردمطالعه
سلامت اجتماعی |
حداقل |
حداکثر |
میانگین |
انحراف معیار |
شکوفایی اجتماعی |
7 |
24 |
84/15 |
12/3 |
انسجام اجتماعی |
10 |
30 |
92/19 |
51/3 |
پذیرش اجتماعی |
7 |
26 |
21/15 |
22/3 |
مشارکت اجتماعی |
6 |
30 |
00/21 |
66/4 |
انطباق اجتماعی |
6 |
29 |
33/18 |
91/2 |
کل سلامت اجتماعی |
46 |
112 |
30/90 |
04/9 |
بر اساس نتایج این پژوهش، بین سطح تحصیلات و سطوح سلامت اجتماعی رابطه معناداری مشاهده شد (05/0 > p)؛ بهطوریکه از مجموع 31 نفر کارمندانی که دارای تحصیلات دکترا بودند، 4/6% دارای سلامت اجتماعی پایین، 2/61% دارای سلامت اجتماعی متوسط و 2/32% دارای سلامت اجتماعی بالا بوده اند. از بین کارمندانی دارای کارشناسی ارشد 5/11% دارای سطح سلامت اجتماعی پایین، 2/51% دارای سلامت اجتماعی متوسط و 1/37% دارای سلامت اجتماعی بالا بودند. از مجموع 88 کارمندِ دارای تحصیلات کارشناسی، بیشترین افراد (5/46%) دارای سلامت اجتماعی متوسط بودند. همچنین از 32 کارمند دارای تحصیلات کاردانی نیز، بیشترین آنها (50%) دارای سلامت اجتماعی متوسط و 2/31% دارای سلامت اجتماعی پایین بودند. درمجموع، در کلیه طبقات تحصیلی بیشترین افراد داری سلامت اجتماعی متوسط بودند (جدول 2).
نتایج آزمون کای اسکوئر نشان داد که ارتباط معناداری بین سطوح سلامت اجتماعی با سمت شغلی و گروه سنی وجود ندارد؛ اما بین سطوح سلامت اجتماعی و نوع سکونت رابطه معناداری وجود داشت. (05/0>P). (جدول شماره 2).
جدول 3. ارتباط بین سطوح سلامت اجتماعی با متغیرهای جمعیتشناختی افراد موردمطالعه
متغیرها |
سلامت اجتماعی |
نتیجه آزمون |
|||||||
پایین |
متوسط |
بالا |
مقدار c، g |
p value |
|||||
فراوانی |
درصد |
فراوانی |
درصد |
فراوانی |
درصد |
||||
جنسیت |
زن |
28 |
6/16 |
87 |
7/51 |
53 |
5/31 |
461/1 |
p 05/0> |
مرد |
18 |
2/20 |
46 |
6/51 |
25 |
28 |
|||
گروه سنی (سال) |
کمتر از 29 |
2 |
5/10 |
13 |
4/68 |
4 |
21 |
135/- |
p =13/0 |
30-39 |
13 |
5/12 |
55 |
8/52 |
36 |
6/34 |
|||
40-49 |
25 |
9/21 |
57 |
50 |
32 |
28 |
|||
50+ |
6 |
30 |
8 |
40 |
6 |
30 |
|||
سطح تحصیلات |
دکترا |
2 |
4/6 |
19 |
2/61 |
10 |
2/32 |
85/15 |
p 05/ 0> |
ارشد |
9 |
5/11 |
40 |
2/51 |
29 |
1/37 |
|||
کارشناسی |
21 |
8/23 |
41 |
5/46 |
26 |
5/29 |
|||
کاردانی |
6 |
7/18 |
16 |
50 |
10 |
2/31 |
|||
دیپلم |
8 |
5/28 |
17 |
7/60 |
3 |
7/10 |
|||
سمت شغلی |
کارشناس |
39 |
5/19 |
102 |
51 |
59 |
5/29 |
543/7 |
p = 12/0 |
مدیر |
3 |
9/6 |
27 |
7/62 |
13 |
2/30 |
|||
نیروی خدماتی |
4 |
5/28 |
4 |
5/28 |
6 |
8/42 |
|||
وضعیت سکونت |
شخصی |
15 |
04/13 |
53 |
46 |
47 |
8/40 |
62/11 |
p 05/0> |
غیرشخصی |
31 |
8/21 |
80 |
3/56 |
31 |
8/21 |
|||
وضعیت تأهل |
متأهل |
30 |
6/16 |
102 |
6/56 |
48 |
6/26 |
54/9 |
p =14/0 |
فوت همسر |
1 |
3/33 |
1 |
3/33 |
1 |
3/33 |
|||
جداشده |
1 |
25 |
0 |
|
3 |
75 |
|||
مجرد |
14 |
20 |
30 |
8/42 |
26 |
1/37 |
همانطور که اطلاعات جدول 2 نشان می دهد از مجموع 180 کارمند متأهل، 6/16% دارای سلامت اجتماعی پایین، 6/56% دارای سلامت اجتماعی متوسط و 48% دارای سلامت اجتماعی بالا بودند. همچنین از 3 نفر کارمندی که همسر آنها فوت کرده بود، سلامت اجتماعی پایین، متوسط و بالا در هر یک 3/33% بوده است. نتایج آزمون کای اسکوئر نشان می دهد که در کارکنان وزارت بهداشت بین سطوح سلامت اجتماعی و وضعیت تأهل رابطه معناداری وجود ندارد.
بحث
این مطالعه با هدف بررسی وضعیت سلامت اجتماعی در کارکنان ستادی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی انجام شد. یافتهها نشان دادند که کارکنان این وزارتخانه ازنظر سلامت اجتماعی بیشتر در سطح متوسط قرار داشتند؛ که از این نظرنتایج این مطالعه با مطالعه پورافکاری (10) که بهمنظور بررسی وضعیت سلامت اجتماعی در شهرستان پاوه انجامشده بود مشابهت داشت. همچنین نتایج نشان داد که بین سلامت اجتماعی و جنسیت کارمندان شاغل در وزارت بهداشت رابطه معناداری وجود دارد؛ بهطوریکه زنان از سلامت اجتماعی مناسبتری نسبت به مردان برخوردار بودند. این یافته با نتایج پژوهش یزدان پناه و نیک ورز(11) نیز مشابهت داشت و با نتیجه پژوهش پورافکاری (10) متفاوت بود. شاید بتوان دلیل این نتیجه را به این موضوع نسبت داد که زنان، در كل، حمايت اجتماعي بهتري از مردان دارند و به نظرمیرسد بهتر بتوانند دوستان جديدي بيابند و با وضعيت تغييريافته به نحو مثبت كنار بياید. همچنین زنان به نحو معناداري در ابعاد تغذيه، روابط بين فردي، مسئولیتپذیری در مقابل سلامت و سبك زندگي ارتقادهنده سلامت، رفتار بهتري از مردان دارند.
بهطورکلی، جنسيت عامل تعیینکننده در سلامتي و بيماري است. قدرت كنترل متفاوت مردان و زنان بر عوامل اقتصادي و اجتماعي تأثيرگذار بر سلامت، پايگاه متفاوت اجتمایع دو جنس و مقدار آسيب پذيري آنها در برابر بيماری ها از تفاوت هاي جنسيتي به شمار مي آیند (12).
همچنین نتایج حاکی از آن بود که گروه سنی 30-39 سال وضعیت سلامت اجتماعی مناسبتری داشتند؛ اما بین سلامت اجتماعی و گروه سنی رابطه معناداری وجود نداشت. این یافته با نتایج مطالعه فتحیو همکاران (13) همخوانی نداشت؛ اما با پژوهش یزدان پناه و نیک ورز (11) و صالح و زاهدی اصل (14) همسو بود.
ازنظر تحصیلی نیز، در هر یک از مقاطع تحصیلی اکثر افراد از سطح سلامت اجتماعی متوسطی برخوردار بودند و بین سطوح سلامت اجتماعی و سطح تحصیلات رابطه معناداری وجود داشت. بهطوریکه افراد با تحصیلات عالی دکتری و کارشناسیارشد از سلامت اجتماعی مناسبتری برخوردار بودند. نجفآبادی (15) نیز در مطالعه خود بر روی زنان شهر اصفهان نشان داد که با افزایش تحصیلات سطح سلامت اجتماعی نیز افزایش مییابد. با توجه به اینکه سواد و تحصیلات یکی از قویترین نشانگرهای وضعیت اقتصادی اجتماعی فرد به شمار میآید که بر سلامت اجتماعی تأثیرگذار است. دلیل ارتباط نزدیک تحصیلات با سلامت اجتماعی از سه مقوله شرایط اقتصادي و کاری، منابع روانی و اجتماعی، سبکهای زندگی سالم و بهداشتی قابلبررسی است. در مقوله اول، افراد تحصیلکرده کمتر احتمال دارد بیکار بمانند و بهاحتمالزیاد در شغلهای تماموقت با درآمد بالا مشغول به کار می شوند. بر مبناي مقوله دوم، افراد تحصیلکرده از منابع روانی و اجتماعی متعددي مثل احساس خودکنترلی و حمایت اجتماعی بالا و همچنین منابع اقتصادي بهرهمند می شوند. درنهایت، بر اساس مقوله سوم، تحصیلکردهها سبک زندگی سالم تری دارند (16).
از دیگر نتایج رابطه معنادار بین سطوح سلامت اجتماعی با محل زندگی رابطه معنادار بود. افرادی که محل سکونت شخص داشتند، از سلامت اجتماعی مناسبتری برخوردار بودند. همچنین افرادی که محل سکونتشان در مناطق با دسترسی راحت تر به مراکز و محل کار بود، از سلامت اجتماعی مناسبتری برخوردار بودند. بهطورکلی، ارتباط قوی بین محلهای که فرد در آن زندگی میکند، وضعیت کیفی مسکن وی و سلامتش وجود داشت. از سوی دیگر، دسترسی به محلی برای سکونت نیز بر سلامت اثرگذار است. بهعنوانمثال، افزایش قیمت خرید مسکن و نیز قیمت اجارهبهای آن باعث بروز مشکلات سلامت بهویژه در افراد کمدرآمد میگردد (17).
با توجه به اینکه اکثر افراد شرکتکننده در این مطالعه متأهل بودند، بین سطوح سلامت اجتماعی و وضعیت تأهل رابطه معناداری مشاهده نشد. این احتمال يکي از عواملي که وجود این رابطه را تحت تأثیر قرار می دهد، ممکن است تعداد زياد افراد متأهل در بين پاسخگويان باشد. بااینوجود، به نظر میرسد زندگي مشترك با برآوردن بسياري از نيازها و ايجاد روحیه تعهد و ايجاد شبکهای پايدار از روابط، موجب نگرش مثبت فرد نسبت به امور اجتماعي و درنتیجه افزايش ميزان سلامت اجتماعي میشود (18).
در اجرای این مطالعه، مشکلات و محدودیتهایی نیز وجود داشت. از مهمترین آنها میتوان به بیحوصلگی و کاهش دقت مشارکتکنندگان هنگام پر کردن پرسشنامهها و جلب اعتماد کارکنان در زمینه پاسخگویی به سؤالات پرسشنامه تنظیمی و از بین بردن حساسیت و مقاومت آنان در پاسخگویی پرسشنامهها اشاره کرد.
نتیجهگیری: نتایج این مطالعه اهمیت اجرای مداخلات آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در زمینه سلامت اجتماعی را در بین کارکنان بهویژه بین کارکنان ستادی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی روشن میسازد. ازاینروپپپف پیشنهاد می شود با استفاده از اسنادی، که در قالب سلامت اجتماعی در وزارت بهداشت تدوینشده و رویکرد سلامتمحور دارند، در ابتدای امر مداخلات لازم جهت ارتقاء سلامت اجتماعی کارکنان صورت گیرد تا زمینه لازم جهت انجام وظایف ذاتی ایشان در اجتماع و بهتبع آن انجام وظایف اصلی وزارت بهداشت در بخش سلامت بهمنظور بهبود شاخصهای سلامت اجتماعی فراهم گردد. همچنین ضرورت دارد هر یک از واحدهای تابعه مرتبط با سلامت اجتماعی وظایف و تکالیف خود را ذیل یک شورای هماهنگی تعیین کنند. و تفاهمنامه همکاری درون بخشی در زمینه ارتقای سلامت اجتماعی منعقد گردیده و بر اجرای صحیح آن نظارت صورت گیرد تا بتوان با پایش مستمر، روند صعودی یا نزولی وضعیت سلامت اجتماعی کارکنان را ترسیم نمود.
سپاسگزاری
از کلیه افرادی که پژوهشگران را در این مطالعه یاری رسانند و تمامی کارکنان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که در تکمیل پرسشنامه همکاری لازم را به عمل آوردند قدردانی و تشکر مینمایم.
References:
1. Van Ommeren M, Saxena S, Saraceno B. Mental and social health during and after acute emergencies: emerging consensus? Bulletin of the World Health Organization. 2005;83(1):71-5.Abstract/FREE Full Text
2. Smith KP, Christakis NA. Social networks and health. Annu Rev Sociol. 2008;34:405-29.Abstract
3. House JS. Understanding social factors and inequalities in health: 20th century progress and 21st century prospects. Journal of health and social behavior. 2002:125-42.Abstract/FREE Full Text
4. Brown SJ, Yelland JS, Sutherland GA, Baghurst PA, Robinson JS. Stressful life events, social health issues and low birthweight in an Australian population-based birth cohort: challenges and opportunities in antenatal care. BMC public health. 2011;11(1):196.Abstract/FREE Full Text
5. Graham H. Social determinants and their unequal distribution: clarifying policy understandings. Milbank Quarterly. 2004;82(1):101-24.Abstract
6. Einstein JS. The relationship between socioeconomic status and health: a review of the literature. The Milbank Quarterly. 1993:279-322.Abstract
7. Stringhini S, Dugravot A, Shipley M, Goldberg M, Zins M, Kivim ki M, et al. Health behaviours, socioeconomic status, and mortality: further analyses of the British Whitehall II and the French GAZEL prospective cohorts. PLoS Med. 2011;8(2):e1000419.Abstract/FREE Full Text
8. Keyes CL, Shapiro AD. Social well-being in the United States: A descriptive epidemiology. How healthy are we. 2004:350-72.View Link
9. Sharbatian, M.H. The semantic component reflecting the link social health and the benefit of social health among the Mashhad payam noor student. Sociological Studies of Youth Journal. 2012; 2(5): 149-174.Abstract/FREE Full Text
10. Pourafkari. N. The examination of factor affecting on social health students in Paveh city.iau- shoshtar. 2011; 6(18): 41-60.View Link
11. Yazdanpanah L, Nikvarz T. Relationship between Social Factors and Social Health among Students of Shahid Bahonar University of Kerman. Journal of Applied Sociology. 2015; 9(3):19-22. Abstract/FREE Full Text
12. Dueñas M, Ramirez C, Arana R, Failde I. Gender differences and determinants of health related quality of life in coronary patients: a follow-up study. BMC cardiovascular disorders. 2011;11(1):24.Abstract/FREE Full Text
13. Fathi M, Ajamnejad R, Khakrangin M. Factors Contributing to Social Health among Teachers of Maraghe City. Social Welfare. 2013;12(47):225-43.Abstract/FREE Full Text
14. Saleh S., Zahedi Asl M. Correlation of Social Support with Social Health of Psychiatry Veterans Wives. Iranian Journal of War and Public Health. 2014;6(5):201-6.Abstract/FREE Full Text
16. Braveman P, Egerter S, Williams DR. The social determinants of health: coming of age. Annual review of public health. 2011;32(1):381-98.View Link
17. Thomson H, Petticrew M, Morrison D. Health effects of housing improvement: systematic review of intervention studies. Bmj. 2001;323(7306):187-90.View Link
18. Chang H-C, Wallace SP. Migration processes and self-rated health among marriage migrants in South Korea. Ethnicity & health. 2016;21(1):1-19.View Link