The predictors of preventive behaviors of Crimean-Congo Hemorrhagic Fever

The Predictors of Preventive Behaviors of Crimean-Congo Hemorrhagic Fever in Zabol Ranchers Based on Health Belief Model

Gholamreza Masoudi,1 Mehdi Karimiaval.,2* Alireza Ansari,1 Mohammad Hadi Abbasi1 & Mohammad Abaszadeh-bazi3

1. Faculty Member & Member of Health Promotion Research Center, Zahedan University of Medical Sciences (ZAUMS), Zahedan, Iran

*2. MSc Student in Health Education, Health Promotion Research Center, ZAUMS, Zahedan, Iran (Corresponding author) mehdi.karimiaval@gmail.com

3. Assistant Professor in Health Education and Health Promotion, Zabol University of Medical Sciences (ZBMU), Zabol, Iran

ABSTRACT

Background and objective: Crimean-Congo Hemorrhagic fever (CCHF) is a viral zoonosis transmitted by ticks. Determining the predictors of preventive behaviors of this disease and designing a structured educational intervention has an important role in promoting the health of all people who are directly or indirectly exposed to this dangerous disease, including ranchers and their families. The aim of this study was to determine the preventive behavior predictors in ranchers in Zabol.

Materials and methods: In this cross-sectional study, 200 rural ranchers by a multi-stage sampling method randomly were selected and surveyed. The data were collected via a multi-section questionnaire that was developed based on the health belief model and its validity and reliability was confirmed by experts and Cornbrash’s alpha coefficient (α= 0.72). The data were analyzed in SPSS 16 using descriptive and analytic statistics (percentage, mean, Pearson Correlation coefficient and linear regression test).The significant level was set at 0.05.

Results: 91.5%, 46.5% and 31.5% of participants, respectively, were male, illiterate and rancher and over about 50% of them had butchered an animal in the past. Results also showed that preventive behaviors of CCHF have a positive significant association with perceived benefit and perceived self-efficacy, and also results of linear regression test showed that self-efficacy forecasted 11% of behavior variances in participants.

Conclusion: Maintaining and improving the ranchers health against the risk of CCHF in tropical regions, particularly in the Sistan region in Sistan and Bloochestan province is an educational urgency and interventions based on the health belief model should emphasize more on the self-efficacy and perceived susceptibility.

Paper Type: Research Article.

 

Keywords: Predictors of preventive behaviors, Health Belief Model (HBM), Crimean-Congo Hemorrhagic Fever (CCHF), Ranchers, Zoonosis, Occupational diseases, Zabol.

u Citation: Masoudi GR, Karimiaval M, Ansari AR, Abbasi H, Abaszadeh-bazi M. The predictors of preventive behaviors of crimean-congo hemorrhagic fever in Zabol ranchers based on health belief model. Iran J Health Educ Health Promot. Winter 2015-2016;3(4)

 

 

پیشگویی‌کننده‌های رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کریمه کنگو

پیشگویی‌کننده‌های رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کریمه کنگو در دامداران زابل بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی

غلامرضا مسعودی،1 مهدی کریمی­اول،2* علیرضا انصاری،1 محمد هادی عباسی1 و محمد عباس­زاده­بزی­3

1. هیئت‌علمی و عضو مرکز ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران

*2. دانشجوی کارشناسی‌ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران (نویسنده مسئول) mehdi.karimiaval@gmail.com

3. استادیار آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشکی زابل، زابل، ایران

 

 

 

چکیده

زمینه و هدف: بیماری تب خونریزی­دهنده کنگو یک بیماری ویروسی مشترک بین انسان و حیوان است که به‌وسیله کنه منتقل می‌شود. تعیین پیشگویی‌کننده‌های رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کنگو و تدوین مداخلات آموزشی ساختارمند نقش مهمی در ارتقای سلامت به‌ویژه دامداران و خانواده‌های آن‌ها دارد. هدف این مطالعه تعیین پیش‌بین‌های رفتارهای پیشگیری از بیماری در دامداران زابل است.

مواد و روش‌ها: در این مطالعه مقطعی از نوع توصیفی – تحلیلی بود؛ که 200 نفر از دامداران به‌وسیله نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای به عنوان نکونه انتخاب‌شده بودند. داده­ها به‌وسیله پرسشنامه چندبخشی بر اساس سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی گردآوری شد. روایی و پایایی آن به‌وسیله متخصصان و آزمون آلفای کرونباخ (72/0=α) تأیید شد. داده‌ها توسط SPSS 16 و با کمک آمار توصیفی و تحلیلی (درصد، میانگین، آزمون کای­اسکوئر، آزمون ضریب همبستگی پیرسون و آزمون ضریب رگرسیون خطی) مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها: از بین افراد موردپژوهش 5/91 % مرد، 5/46 % بی‌سواد و 5/31% کشاورز بودند و بیش از 50% آن‌ها در گذشته دام ذبح کرده بودند. یافته‌ها نیز نشان داد که رفتارهای پیشگیری از بیماری تب کنگو با سازه‌های منافع درک‌شده و خودکارآمدی درک‌شده رابطه مثبت معنادار داشتند. بر اساس آزمون رگرسیون خطی نیز  خودکارآمدی درک‌شده قادر به پیش‌بینی 11% رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کنگو در دامداران بود.

نتیجه‌گیری: حفظ و ارتقای سلامت دامداران در برابر خطرات بیماری تب کنگو در مناطق گرمسیر به‌ویژه منطقه سیستان در استان سیستان و بلوچستان یک اولویت آموزشی بوده و مداخلات آموزشی مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی باید با تأکید بر دو سازه حساسیت و خودکارآمدی درک‌شده اجرا گردند.

نوع مقاله: مطالعه پژوهشی.

کليدواژه­ها: پیشگویی­کننده­های رفتار پیشگیری­کننده، الگوی اعتقاد بهداشتی، تب کریمه کنگو، بیماری­های مشترک بین انسان و حیوان، بیماری­های شغلی، دامداران، زابل.

t استناد: مسعودی غ، کریمی­اول م، انصاری ع، عباسی هـ، عباس­زاده­بزی م. پیشگویی‌کننده‌های رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کریمه کنگو در دامداران زابل بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی. فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت. زمستان 1394؛3(4)

 

مقدمه

بیماری‌های قابل‌انتقال بین انسان و حیوان، (زئونوزها) گروهی از بیماری‌ها هستند که یک قسمت از چرخه زندگی عامل ایجادکننده آن‌ها در بدن حیوانات مهره‌دار طی می‌شود. بیماری تب خونریزی­دهنده کریمه کنگو،[1]یا به اختصار CCHF، یک بیماری خونریزی­دهنده تب­دار حاد است و جزو مهم‌ترین بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان به شمار می‌رود. عامل ایجادکننده این بیماری ویروسی از خانواده بونیاویریده[2] جنس ناویروویروس[3] است (3-1). با وجودی که بیماری مخصوص حیوانات است ولی موارد تک‌گیر[4] و همه­گیری‌های ناگهانی این بیماری در انسان‌ها نیز اتفاق می‌افتد (1). انتقال عامل بیماری‌زا به انسان از راه­های مختلف صورت می‌گیرد. ویروس تب خونریزی­دهنده کریمه کنگو توسط گزش کنه آلوده یا له­کردن آن روی پوست (1-2، 4)، تماس مستقیم با ترشحات یا خون حیوانات هنگام ذبح یا بلافاصله آن به انسان (1-2، 5) و یا از طریق انسان به انسان منتقل می‌شود (6-7). از میان کنه‌ها فقط جنس هالیوما[5] مخزن اصلی این بیماری است (1-3). علائم بالینی بیماری تب خونریزی­­دهنده کریمه کنگو به‌صورت ناگهانی به شکل تب، درد عضلانی، خستگی، تهوع، استفراغ (7)، سردرد، درد شکم، اسهال، ورم ملتحمه چشم، گلودرد، یرقان، ترس از نور و اختلالات خلقی و به‌صورت ناگهانی در بیماران دیده می‌شود (8-9). این بیماری میزان مرگ‌ومیر بالایی دارد؛ که بین 3 تا 70% متغیر است (3، 11-12).

این بیماری در قاره‌های آسیا، اروپا و آفریقا (6، 10، 13) به‌صورت پراکنده گزارش‌شده است. از زمان شناخت بیماری در سال 1944 تاکنون موارد مختلف بیماری در کشورهایی مانند کنیا، موریتانی، سنگال، جنوب آفریقا، کوزوو، ‌آلبانی، روسیه، تاجیکستان، ترکیه، قرقیزستان، عراق، پاکستان، افغانستان، هندوستان و ایران (14) گزارش‌شده است. ویروس بیماری برای اولین بار در ایران در سال 1349 از طریق جداسازی آنتی‌بادی CCHF از سرم 45 گوسفند، که از تهران به مسکو منتقل شده بودند، تشخیص داده شد (15). در سال 1380 موارد مظنون و قطعی بیماری درکل ایران با 147 مورد محتمل و 43 مورد مرگ گزارش‌شده است؛ که بیشترین گزارش از استان‌های سیستان و بلوچستان، اصفهان، تهران و گلستان بوده است. بر اساس آخرین گزارش‌های بیماری وزارت بهداشت و درمان در سال 1390، تعداد 79 مورد قطعی شناسایی و گزارش‌شده‌اند؛ که 14 مورد آن به مرگ منجر شده است. بیماری در استان‌های سیستان و بلوچستان (1، 16-17)، اصفهان، خراسان رضوی، خوزستان و فارس از بروز بیشتری برخوردار‌است (15).

 استان سیستان و بلوچستان، به ویژه شهرستان زابل، به دلیل هم‌جواری با کشور افغانستان ازنظر ورود دام‌های قاچاق (18) از موقعیت ویژه‌ای برخوردار است. درنتیجه، این وضعیت شرایط را برای بروز موارد CCHF در این شهرستان فراهم می­کند. موارد اولیه این بیماری طی همه‌گیری‌هایی که در سال‌های 1377 تا 1379 در پاکستان (19،14) و افغانستان (14) روی داد. این بیماری از طریق ورود دام‌های آلوده به شهرستان زابل وارد گردید. افراد در معرض خطر این بیماری دامداران و خانواده آن‌ها، کشاورزان، دامپزشکان (20)، قصابان (21-22)، کارکنان کشتارگاه‌ها و شاغلین آزمایشگاه‌ها هستند (23). در مطالعه‌ای که در سال 1381 توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انجام شد، بیشترین میزان بیماری در ایران در مشاغل قصابی، کارگر کشتارگاه، کشاورز و دامدار مشاهده‌شده است (24). به همین دلیل، این بیماری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های شغلی (25) در گروه‌های دامداران، قصاب‌ها و کارگران کشتارگاه‌ها مورد شناسایی قرارگرفته است (1، 15).

صاحب‌نظران برای پیشگویی و شناسایی عوامل مؤثر بر عملکرد از الگوها استفاده می‌کنند. یکی از این الگوها، الگوی اعتقاد بهداشتی است که بر اساس آن احتمال اینکه افراد یک رفتار بهداشتی پیشنهادشده را انجام دهند، بستگی به ادراک آن‌ها از بیماری و جنبه‌های مختلف آن دارد (26-28).

الگوی اعتقاد بهداشتی کوشش می‌کند عملکردهای بهداشتی را شرح داده و پیش‌بینی کند. این الگو دارای حیطه‌های مختلف حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، منافع درک‌شده، موانع درک‌شده، راهنمای عمل و خودکارآمدی است (27). بررسی‌ها نشان داده‌اند که الگوی اعتقاد بهداشتی می‌تواند ساختار مناسبی جهت ساختن مداخله آموزشی در به وجود آوردن رفتارهای پیشگیری‌کننده از ایدز و تعیین احتمال ابتلا به بیماری‌های مشترک بین انسان و دام توسط صاحبان دام در گروه‌های متفاوت باشد (28).

باوجودآنکه بر اساس بررسی متون صورت­گرفته الگوی اعتقاد بهداشتی از قابلیت بالایی برای تبیین و تعدیل رفتارهای پیشگیری از بیماری‌های عفونی مشترک بین انسان و دام برخوردار است (27)، هیچ‌گونه شواهدی در زمینه پیشگویی‌کننده‌های رفتارهای محافظتی از تب کریمه کنگو بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی یافت نشد. با توجه به وضعیت اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی این گروه مطالعه حاضر با هدف تعیین پیشگویی‌کننده‌های رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کنگو در دامداران زابل انجام شد تا بر اساس نتایج به‌دست‌آمده بتوان نسبت به تدوین یک برنامه آموزشی ساختارمند مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی در جهت ارتقای سلامت دامداران منطقه که به‌شدت در معرض این بیماری کشنده هستند اقدام نمود.

مواد و روش‌ها

پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی تحلیلی به‌صورت مقطعی بود. این مطالعه از اردیبهشت‌ تا خرداد 1394 بر روی 200 نفر از دامداران با آلفای 5% و بتای 2/0 در شهرستان زابل انجام گرفت. معيار ورود دامداران به مطالعه شامل سکونت در روستاهای تحت پوشش طرح، تماس با دام، یعنی نگهداری دام در منزل و ذبح آن، و داشتن رضایت آگاهانه جهت شرکت در مطالعه بود و افرادی که پرسشنامه را تکمیل نکرده بودند از مطالعه خارج شدند.

روش نمونه‌گیری در این مطالعه تصادفی چندمرحله‌ای بود. ابتدا از بین 5 مرکز بهداشتی درمانی روستایی شهرستان زابل، 2 مرکز به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. در هر یک از 2 مرکز بهداشتی درمانی روستایی نیز به‌صورت تصادفی 2 خانه بهداشت انتخاب‌شد و سپس تمام نمونه‌های موردنظر به‌صورت تصادفی ساده انتخاب و موردپژوهش قرار گرفتند.

در این پژوهش ابزار جمع‌آوری داده­ها پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی بود که در 3 بخش تنظیم‌شده بود: 1) ویژگی­های جمعیت‌شناختی با 6 سؤال؛ 2) رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کریمه کنگو با 9 سؤال؛ و سؤالات سازه‌های مختلف الگوی اعتقاد بهداشتي بود در قالب 37 سؤال- حساسیت، شدت و منافع درک‌شده هرکدام 6 سؤال، موانع درک‌شده و خودكارآمدي درک‌شده هرکدام 8 سؤال و راهنما براي عمل 3 سؤال.

 ابعاد الگوی اعتقاد بهداشتی بر اساس طیف لیکرت سه­گزینه‌ای با پاسخ‌های موافقم، نظری ندارم و مخالفم طراحی‌شده بودند. محتوای پرسشنامه بر اساس مطالعات انجام‌شده قبلی و اطلاعات مستند علمی موجود، به‌ویژه دستورالعمل کشوری مبارزه با تب کریمه کنگو در 1390 وزارت بهداشت و دستورالعمل کشوری مبارزه با تب کریمه کنگو در 1393 اداره دامپزشکی، و با توجه به شرایط افراد موردمطالعه به زبان بسیار ساده تدوین‌شده بود.

برای تعیین روایی پرسشنامه از روش روایی محتوایی استفاده شد. برای تائید روایی، پرسشنامه در اختیار 10 نفر از متخصصین مختلف،  شامل پزشکان متخصص عفونی، پزشکان عمومی شاغل در مراکز بهداشتی درمانی روستایی و متخصصین آموزش بهداشت، قرار گرفت. با توجه به نظرات این 10 متخصصن، سؤالاتی که در حیطه‌های روایی محتوایی[6] و محاسبه نسبت روایی[7] محتوایی نمره لازم (حداقل نمره 80% برای CVI و 62% برای CVR) را نگرفته بودند، حذف شدند. همچنین بر اساس نظرات متخصصین، تغییرات لازم در سؤالات داده شد. سپس برای اطمینان از سادگی و قابل‌فهم بودن سؤالات برای جامعه موردمطالعه، که یک جامعه روستایی بود، سؤالات به تعدادی از افراد روستایی داده شد و از قابل‌فهم بودن آن‌ها اطمینان لازم حاصل شد.

پایایی ابزار نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ موردبررسی قرار گرفت و درنتیجه پایایی سؤالات برای هر یک از حیطه‌ها مورد تائید قرار گرفت: حساسیت درک‌شده (90/0=α)، شدت درک‌شده (69/0=α) ، منافع درک‌شده (92/0=α)، موانع درک‌شده (74/0=α)، خودکارآمدی (91/0=α) و کل پرسشنامه  (88/0=α) بود.

برای نمره‎دهی سؤالات در حیطه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی (حساسیت، شدت، منافع، موانع درک‌شده و خودکارآمدی) که به روش لیکرت سه سطحی (موافقم، نظری ندارم و مخالفم) استفاده‌شده بود و برای هر پاسخ صحیح نمره 3، غلط نمره 1 و نمی‌دانم نیز نمره 2 تعلق گرفت. حداقل و حداکثر نمره قابل اکتساب برای پاسخ‌دهندگان در هر یک از حیطه‎های رفتاری، حساسیت، شدت و منافع درک‌شده بین 6 تا 18 نمره بود. همچنین در حیطه موانع و خودکارآمدی درک‌شده حداقل نمره قابل اکتساب 8 و حداکثر نمره نیز 24 بود. سؤالات حیطه راهنمایی عمل نیز به‌صورت سه سطحی تدوین‌شده بود؛ که حداقل نمره قابل اکتساب 3 و حداکثر نمره 9 بود.

پس از تائید پژوهش در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی زاهدان از دانشگاه علوم پزشکی و اداره دامپزشکی زابل مجوز لازم کسب گردید. سپس هماهنگی‌های لازم انجام شد. اهداف مطالعه برای آزمودنی­ها توضیح داده شد و رضایت‌نامه کتبی از آن‌ها دریافت شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از SPSS 16 از آمار توصیفی و آزمون­های تحلیلی شامل ضریب همبستگی پیرسون و آنالیز رگرسیون خطی    stepwise  استفاده شد. ضمناً سطح معناداری آزمون‌ها در سطح 05/0 در نظر گرفته شده بود.

 

یافته‌ها

اکثریت 200 نفر از دامداران مشارکت­کننده در این مطالعه مرد (5/91 %) بودند. دامنه سنی آن­ها از 22 تا 85 سال بود و حدود نیمی از آن‌ها در گروه سنی 40 تا 60 سال بودند. همچنین 5/46 % بی­سواد و 5/31 % آن­ها کشاورز بودند. بیش از 50% آن­ها نیز قبلا دام ذبح کرده بودند (جدول 1).

جدول 1. توزیع فراوانی متغیرهای جمعیت‌شناختی افراد موردمطالعه

درصد

تعداد

مشخصات فردی

9

21

5/27

25

5/17

18

42

55

50

35

20-30

30-40

40-50

50-60

60+

سن

(سال)

5/91

5/8

183

17

مرد

زن

جنس

5/46

5/25

5/17

5/5

5

93

51

35

11

10

بی‌سواد

ابتدایی

راهنمایی

دبیرستان

کاردانی و بالاتر

تحصیلات

21

5/8

3

5/31

7

29

42

17

6

63

14

58

دامدار

خانه‌دار

کارمند

کشاورز

کارگر

سایر

شغل

65

35

130

70

دارد

ندارد

سابقه ذبح

100

200

 جمع

 

میانگین نمره رفتار و سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی برای افراد موردپژوهش محاسبه شد. نمره برای رفتار و سازه‌های حساسیت، شدت و منافع درک‌شده، به ترتیب، 06/3±90/9، 56/3±21/15، 63/1±09/17 و 91/2±21/16 بود. میانگین سازه‌های موانع و خودکارآمدی درک‌شده نیز، به ترتیب، 85/4±30/15 و 28/4±90/20 بود. به‌طورکلی، در کلیه موارد موردبررسی افراد موردمطالعه تقریباً نیمی از نمره کل در نظر گرفته‌شده در پرسشنامه را کسب نمودند (جدول 2).

جدول 2. میانگین و انحراف معیار و درصد نمره کسب‌شده از کل نمره به سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی و رفتار دامداران شهرستان زابل

نمره کسب‌شده

 

سازه‌های الگوی

درصد نمره کسب‌شده از کل

انحراف معیار± میانگین

 

77/51

06/3±90/9

عملکرد

78/51

56/3±21/15

حساسیت درک‌شده

8/51

63/1±09/17

شدت درک‌شده

78/51

91/2±21/16

منافع درک‌شده

79/51

85/4±30/15

موانع درک‌شده

79/51

28/4±90/20

خودکارآمدی

 

تجزیه‌وتحلیل داده­های آزمون آماری همبستگی پیرسون نشان داد که رفتارهای پیشگیری از تب کریمه کنگو با سازه‌های منافع درک‌شده و خودکارآمدی درک‌شده و راهنمایی برای عمل رابطه مثبت معنادار آماری دارد (جدول 3).

جدول 3. ضریب همبستگی پیرسون سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی و رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری تب کنگو در دامداران

حساسیت

در ک شده

شدت

درک‌شده

منافع

درک‌شده

موانع

درک‌شده

خودکارآمدی

راهنما برای عمل

سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی و رفتار پیشگیری‌کننده

059/0

031/0

**296/0

057/0

**339/0

*165/0

رفتار

**452/0

**704/0

045/0-

**691/0

**380/0

حساسیت درک‌شده

 

 

**394/0

101/0-

**403/0

**351/0

شدت درک‌شده

 

 

 

003/0-

**802/0

** 249/0

منافع درک‌شده

 

 

 

 

022/0

**376/0-

موانع درک‌شده

 

 

 

 

 

**371/0

خودکارآمدی

*اختلاف معناداری در سطح 05/0p<؛ ** اختلاف معناداری در سطح 01/0 p<

بر اساس آزمون خطی رگرسیون نیز، خودکارآمدی درک‌شده قادر به پیش‌بینی 11% از واریانس رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری تب کریمه کنگو در دامداران موردمطالعه بود (جدول 4).

 

جدول 4. نتایج آزمون رگرسیون خطی بین میانگین نمره رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری تب کریمه کنگو با میانگین نمره سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی در دامداران موردمطالعه

p

Beta

R

B

R2

متغیر

001/0

339/0

339/0

242/0

11/0

خودکارآمدی

 

 

 

بحث

این مطالعه نشان داد که اکثریت افراد موردمطالعه مرد (5/91 %) بودند و گروه سنی (فعال) 40 تا 60 سال بیشترین گروه سنی مشارکت‌کنندگان (5/52 %) بود. درصدبالایی بی‌سواد  (5/46 %) بودند. و بیش از 50% افراد سابقه ذبح دام داشتند. همچنین رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کریمه کنگو با سازه‌های منافع و خودکارآمدی درک‌شده رابطه معنادار داشت. سازه خودکارآمدی درک‌شده عامل اصلی پیشگویی رفتارهای پیشگیری از بیماری تب کریمه کنگو در دامداران از دیگر نکات قابل‌توجه این مطالعه بود.

بر اساس این مطالعه، گروه سنی فعال جامعه ازنظر کاری و اقتصادی بیشترین مشارکت را در این مطالعه داشتند؛ مطالعه رضایی و همکاران (29) در سال 1390  و ابوالقاسمی و همکاران (30)، که در سال 1380 در ایران بر روی بیماران مبتلا به CCHF انجام دادند، بیشترین فراوانی بیماران به ترتیب مربوط به گروه سنی 25-46 سال و 10-49 سال اعلام نمودهبودند؛ که با تحقیق حاضر همخوانی دارد. همچنین مطالعات خارج از کشور مانند مطالعه یولماز و همکاران (31) در  2002 تا 2007 متوسط میانگین سنی بیماران مبتلا به CCHF بین 4/18-6/49 سال بود؛ که با نتایج این مطالعه مطابقت داشت. شاید این گروه سنی به دلیل مواجهه‌های شغلی خویش بیشتر از سایر گروه‌های سنی در معرض خطر بیماری بوده و بیماری و مرگ‌ومیر آن‌ها می‌تواند همراه با فقر اقتصادی موجود در منطقه پژوهش بود که میزان اختلالات بهداشتی را به‌شدت برای خانواده‌های مبتلابه افزایش دهد.

از طرفی، درصد بالای افراد بی‌سواد (5/46 %) و بیش از 50% سابقه ذبح دام افراد موردپژوهش بیانگر این مسئله است؛ که بیماری تب کنگو در صورت به‌کارنگرفتن یک راهبرد مناسب پیشگیری در افراد در معرض خطر (دامداران و قصابان) یک مشکل بزرگ بهداشتی خواهد بود. لذا لازم است مداخلات آموزشی مناسب برای پیشگیری از آن‌ها تدوین و اجرا شود؛ کم بودن سطح سواد افراد در معرض خطر خود به‌تنهایی دامنه این مشکلات را افزایش می‌دهد. رابطه بین پایین بودن سطح سواد و مشکلات بهداشتی در مطالعات بسیاری به اثبات رسیده است که در مطالعه یولماز و همکاران (32) در خصوص آگاهی و نگرش عمومی در رابطه با بیماری تب کریمه کنگو در ترکیه نشان داده شد که 9/28% شرکت‌کنندگان آگاهی کافی در مورد این بیماری نداشتند. همچنین نتایج مطالعه آن­ها نشان داد که افراد باسواد در مقایسه با افراد بی‌سواد اطلاعات و آگاهی بهتری درباره بیماری داشتند.

شدت درک‌شده باورهای ذهنی یک دامدار در خصوص احتمال ابتلا به بیماری تب کنگو یا وضعیت زیان‌بار ناشی از آن است. میانگین و انحراف معیار نمره شدت درک‌شده برابر با 63/1±09/17 بود. نتایج پِژوهش حاضر ارتباط آماری معناداری بین شدت درک‌شده و انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کنگو را گزارش نکرد؛ که با نتایج مطالعه اسلامی و همکاران (33) در خصوص عوامل مرتبط با اتخاذ رفتار سالم بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی در بیماران مسلول در استان اصفهان همخوانی داشت؛ ولی با نتایج مطالعه کریمی و همکاران (34) در خصوص باورهای بیماران مسلول مراجعه‌کننده به مرکز مبارزه با سل زابل نسبت به بیماری سل و درمان آن، از طریق الگوی اعتقاد بهداشتی، همخوان نبود. همچنین در مطالعه کریمی و همکاران (35) در خصوص تأثیر آموزش بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی در ایجاد رفتارهای پیشگیری‌کننده از ایدز در معتادان مرد انجمن «تولد دوباره» زرندیه مشخص شد که شدت درک‌شده در مورد بیماری ایدز در معتادان در سطح بالایی قرار داشت؛ که با مطالعه حاضر ناهمخوان است.

یافته‌های این پژوهش نشان داد که رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کریمه کنگو با منافع درک‌شده ارتباط معنادار دارد؛ که با مطالعه ویلِر (36)، در خصوص استفاده از الگوی اعتقاد بهداشتی در تعیین احتمال ابتلا به بیماری‌های مشترک انسان و دام، توسط دام­داران نشان داد که افزایش منافع درک‌شده منجر به افزایش اتخاذ رفتارهای پیشگیری‌کننده از این بیماری‌ها می‌شود و مطالعه اسلامی و همکاران (33) در خصوص عوامل مرتبط با اتخاذ رفتار سالم بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی در بیماران مسلول در استان اصفهان منافع درک‌شده با انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده ارتباط مثبت را نشان داد همخوان است. از طرفی با مطالعه آثاری (37) با عنوان استفاده از الگوی اعتقاد بهداشتی برای پیش‌بینی رفتار سالم‌تر جنسی و ارتباط جنسی در میان مهاجران آفریقایی ناهمخوان است.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کنگو با سازه خودکارآمدی ارتباط آماری مثبت معنادار دارد؛ که با مطالعه آثاری (37) همخوانی دارد؛ ولی با نتایج مطالعه نورمن و همکاران (38) با هدف استفاده از الگوی اعتقاد بهداشتی به‌منظور پیش‌بینی خودآزمایی پستان در میان زنان با سابقه خانوادگی سرطان پستان ناهمخوان بود.

بر اساس یافته‌های این پژوهش، خودکارآمدی قوی‌ترین عامل پیشگویی‌کننده برای رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب خونریزی­دهنده کریمه کنگو در دامداران بود. بر طبق نظر باندورا، افراد چنانچه خود را در موقعیت‌های مختلف ضعیف ببینند، احتمال دارد که سختی‌ها و مشکلات را سخت‌تر از آنچه هست تداعی نمایند. این امر سبب می‌شود فرد از موقعیت‌های مشکل‌آفرین دوری کند و یا از کوشش برای مرتفع کردن آن‌ها بکاهد (39). از بین پژوهش‌های مرتبط با الگوی ارتقاء سلامت 86% از اهمیت خودکارآمدی به‌عنوان یک عامل تعیین‌کننده رفتار حمایت و پشتیبانی نمودند (40). همسو با یافته این مطالعه وکیلی و همکاران (41) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که خودکارآمدی یک از عوامل مهم در توان پیشگویی‌کنندگی قصد رفتار در بیماری ایدز است. در مطالعه دیگر، کریمی و همکاران (34) در خصوص عوامل مؤثر در تمکین درمانی بیماران سلی: ارزیابی کارایی سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی انجام‌شده همخوان بوده است؛ درحالی‌که با نتایج مطالعه دهداری و همکاران (27) در خصوص پیشگویی انجام رفتارهای شغلی پیشگیری‌کننده از عفونت در رفتگران بر اساس سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی ناهمخوان بود. ازاین‌رو، متخصصان بهداشتی و دامپزشکان باید اعتماد را در دامداران برای رعایت رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کریمه کنگو تقویت کنند.

نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج این مطالعه و توان پیشگویی‌کنندگی رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کریمه کنگو بین دامداران توسط خودکارآمدی، می­توان تغییرات انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از تب کریمه کنگو در دامداران را پیش‌بینی کرد. لذا برای اجرای برنامه‌های ارتقاء سلامت و طراحی مداخلات آموزشی می‌توان این دو سازه پیشگو را بیشتر مورد توجه قرارداد. لذا ارتقای دانش آن‌ها درباره راه­های پیشگیری از بیماری تب کنگو ازجمله استفاده از وسایل حفاظت فردی (مانند استفاده از دستکش، ماسک، چکمه یا کفش جلو بسته مقاوم و روپوش روشن در هنگام ذبح دام یا زمان ورود به محل نگهداری دام) و به‌ویژه دادن مهارت‌های لازم در خصوص سم‌پاشی دام‌ها و محل نگهداری دام و نیز بهره‌مندی از تجربیات مستقیم و غیرمستقیم، که بتواند خودکارآمدی آن‌ها را در انجام فرآیندهای سلامت فردی در پیشگیری از انتقال بیماری تب کنگو افزایش دهد، یک راهبرد مؤثر ارتقای سلامت برای جمعیت دامدار و نیز همه کسانی خواهد بود که به‌صورت غیرمستقیم با دام ارتباط دارند. مهم‌ترین این افراد نیز کارکنان کشتارگاه‌ها و قصاب‌های محلی هستند. همچنین تقویت خودکارآمدی درک‌شده دامداران برای ایجاد رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری تب کریمه کنگو دامداران تأکید نمایند تا افراد احساس کنند که می‌توانند مسئولیت سلامت خود را بر عهده گیرند.

 

سپاسگزاری

مطالعه حاضر حاصل پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت با کد 7120 در دانشگاه علوم پزشکی زاهدان است. لذا ضمن تقدیر و تشکر از حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه در تأمین مالی این مطالعه، نویسندگان بر خود لازم می‌دانند مراتب سپاس خود را از کلیه دامداران عزیز شرکت‌کننده در این طرح، خانواده ایشان، بهورزان محترم و کارکنان واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های مرکز بهداشت شهرستان زابل اعلام نمایند.

References:

1.Whitehouse CA. Crimean–Congo hemorrhagic fever. Antiviral research. 2004;64(3):145-60.

 Abstract/FREE Full Text

 

2.Tahmasebi F, Ghiasi SM, Mostafavi E, Moradi M, Piazak N, Mozafari A, et al. Molecular epidemiology of Crimean-Congo hemorrhagic fever virus genome isolated from ticks of Hamadan province of Iran. Journal of vector borne diseases. 2010;47(4):211.

Abstract/FREE Full Text

 

3.Ozturk B, Tutuncu E, Kuscu F, Gurbuz Y, Sencan I, Tuzun H. Evaluation of factors predictive of the prognosis in Crimean-Congo hemorrhagic fever: new suggestions. International Journal of Infectious Diseases. 2012;16(2):e89-e93.

Abstract/FREE Full Text

 

4.Chinikar S, Moghadam AH, Parizadeh S, Moradi M, Bayat N, Zeinali M, et al. Seroepidemiology of crimean congo hemorrhagic Fever in slaughterhouse workers in north eastern iran. Iranian journal of public health. 2012;41(11):72.

Abstract/FREE Full Text

 

5. Yesilyurt M, Gul S, Ozturk B, Kayhan BC, Celik M, Uyar C, et al. The early prediction of fatality in Crimean Congo hemorrhagic fever patients. Saudi medical journal. 2011;32(7):742-3.

Abstract/FREE Full Text

 

6. Knust B, Medetov ZB, Kyraubayev KB, Bumburidi Y, Erickson BR, MacNeil A, et al. Crimean-Congo Hemorrhagic Fever, Kazakhstan, 2009–2010. Emerging infectious diseases. 2012;18(4):643.

Abstract/FREE Full Text

 

7. Gandhi S, Dave P, Patel G, Khatri H, Shah N, Mishra U. An epidemiological investigation of a multisource outbreak of Crimean-Congo hemorrhagic fever in Gujarat. The Journal of communicable diseases. 2011;43(3):161-7.

Abstract/FREE Full Text

 

8. Yilmaz G, Koksal I, Topbas M, Yilmaz H, Aksoy F. The effectiveness of routine laboratory findings in determining disease severity in patients with Crimean-Congo hemorrhagic fever: severity prediction criteria. Journal of clinical virology. 2010;47(4):361-5.

Abstract/FREE Full Text

 

9. Ozer A, Miraloglu M, Ekerbicer HC, Cevik F, Aloglu N. Knowledge levels about Crimean-Congo hemorrhagic fever among midwifery and nursing students in Kahramanmaras, Turkey. Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health. 2010;41(1):77.

Abstract/FREE Full Text

 

10. Vorou R, Pierroutsakos IN, Maltezou HC. Crimean-Congo hemorrhagic fever. Current opinion in infectious diseases. 2007;20(5):495-500.

Abstract/FREE Full Text

 

11.Izadi S, Naieni KH, Madjdzadeh SR, Nadim A. Crimean-Congo hemorrhagic fever in Sistan and Baluchestan Province of Iran, a case-control study on epidemiological characteristics. International Journal of Infectious Diseases. 2004;8(5):299-306.

Abstract/FREE Full Text

 

12. Mardani M, Keshtkar-Jahromi M. Crimean-Congo hemorrhagic fever. Archives of Iranian medicine. 2007;10(2):204-14.

 Abstract/FREE Full Text

 

13. Mostafavi E, Chinikar S, Moradi M, Bayat N, Meshkat M, Khalilifard M. A Case Report of Crimean Congo Hemorrhagic Fever in Ostriches in Iran. The Open Virology Journal.2013; 7:81-83.

Abstract/FREE Full Text

 

14. Owaysee H., Eini P., Eizadi M., Nasir Oghli F., Saravani S. Assessment of patients with Crimean-Congo hemorrhagic fever admitted in Amir-Almomenin Hospital of Zabol from 2003 to 2005. Journal of Military Medicine. 2008;9(4):303-8.

Abstract/FREE Full Text

 

15. Health WHOR, Diseases WHOC, Promotion H. Comprehensive cervical cancer control: a guide to essential practice: World Health Organization; 2006.

Abstract/FREE Full Text

 

16. IzadiSh, HolakoeiNaeeniK, MajdzadehSR, ChinikarS, RakhshaniF, NadimAh, et. al. the Prevalence of Crimean-congo hemorrhagic fever in Sistan and Baluchestan Province: a serologic study. Payesh Quarterly. Spring of 2010,2(2): 85-93

Abstract

 

17. ShahramianI, MoeenAA, MoradiAV, Fatemi M, YarmohammadiF, Afshari M. Epidemiology of diseases in Sistan Region. Health vice-presidency of Zabol Medical Sciences and Health, Treatment Services University. Communications and health training Group publication and Taftan publication. 1st edition, 2006: 69-78

 

18. SaqafipourA, Norozi M, ZiaSheikholeslamiN, Mostafavi R. Epidemiology of Crimean-Congo hemorrhagic fever patients and related factors.Journal of military medicine. 2012,14(1): 1-5

Abstract/FREE Full Text

 

19. ChinikarS,GhiasiSM, HewsoR, MoradiM, Haeri A. Crimean-Congo hemorrhagic fever in Iran and neighboring Countries. Journal of Clinical Virology. 47(2010)110-114.

Abstract/FREE Full Text

 

20. Yilmaz R, Ozcetin M, Erkorkmaz U, Ozer S, Ekici F. Public knowledge and attitude toward Crimean Congo hemorrhagic fever in Tokat Turkey. Journal of Arthropod-Borne Diseases. 2009;3(2):12.

Abstract/FREE Full Text

 

21. KarimiI, RostamiJalalianM, ChinikarS, AtaeiB, KasaeianN, JalaliN, et. al. Seroepidemiologic examination of Crimean-Congo hemorrhagic fever in Esfahan Province butchers and slaughters. journal of medical faculty of Esfahan Medical Sciences University. 2006, 24(83): 57-62

Abstract/FREE Full Text

 

22. YavariP, Sharifi H, AkbarinH, EsmaeilnasabN, ShirzadiMR, AmirkhaniA, et. al. Epidemiology of prevalent infectious diseases in Iran. Gap publication. Iranian Epidemiologists Society. 2013, ch. 10: 117-132

 

23. Abolqasemi H, MehrrabiTavana A. Crimean-Congo hemorrhagic fever. Journal of military medicine. 2001,3(3): 179-182

Abstract/FREE Full Text

 

24. Tabatabaei M, Zahraei M, AhmadniaH, QotbiM, RahimiF. principles of preventing and controlling diseases. Ministry of Health and Medical Education. health vice-presidency. the center for managing diseases. Publisher of the center for managing diseases with the cooperation of Chekameh Ava art group.3rd edition, 2007: 47-54

 

25. Chinikar S, Ghiasi SM, Hewson R, Moradi M, Haeri A. Crimean-Congo hemorrhagic fever in Iran and neighboring countries. Journal of clinical virology. 2010;47(2):110-4.

Abstract/FREE Full Text

 

 26. Tehrani H, Majlessi F, Shojaeizadeh D, Sadeghi R, Hasani Kabootarkhani M. Applying Socioecological Model to Improve Women’s Physical Activity: A Randomized Control Trial. Iran Red Crescent Med J. 2016;18(2):e21072. Epub 2016-01-01.

Abstract/FREE Full Text

 

27. Vahedian-Shahroodi M, Lael-monfared E, Esmaily H, Tehrani H, Mohaddes-Hakkak H. Prediction of osteoporosis preventive behaviors using the Health Belief Model. Iranian Journal of Health Education & Promotion. 2014;2(3):199-207

Abstract/FREE Full Text

 

28. Wheeler KL. Use of the health belief model to explain perceptions of zoonotic disease risk by animal owners. 2007.

 Abstract/FREE Full Text

 

29. Rezai F, Rezazadeh A, Moghaddami M, MirAhmadizadeh AR, RezazadehF.Reported 5 cases of Crimean-Congo hemorrhagic fever in the state guolfin 2011, the Southern Medical Journal, Institute of Biology - Medical Persian Gulf, Bushehr University of Medical Sciences and Health Services. 2012; 15(3): 241.

Abstract

 

30. Abolqasemi H, MehrabiTavana A, MazaheriV.Crimean-Congo hemorrhagic fever. Journal of Military Medicine 2001; 3 (3):179.persian.

Abstract/FREE Full Text

 

31. Yilmaz GR, Buzgan T, Irmak H, Safran A, Uzun R, Cevik MA, et al. The epidemiology of Crimean-Congo hemorrhagic fever in Turkey, 2002–2007. International Journal of Infectious Diseases. 2009;13(3):380-6.

Abstract/FREE Full Text

 

32. Yilmaz R, Ozcetin M, Erkorkmaz U, Ozer S, Ekici F. public knowledge an attitude toward Crimean congo hemorrhagic fever in tokat turkey. Iranian j arthropod – borne dis. 2009; 3(2): 12-17.

Abstract/FREE Full Text

 

33. Johari, M., Eslami, A., Alahverdipoor, H., Hasanzade, A., Farid, F. Factors Related with Adopting Healthy Behaviors by Patients with Tuberculosis in Isfahan, Iran: Application of Health Belief Model. Health System Research. 2011, 7(3): 315-322

Abstract/FREE Full Text

 

34. Karimi M, ZarebanI, Sarani M, RakhshaniF, KouhpayehzadEsfahaniJ, Baradaran H. Effective factors in treatment acceptance of Tuberculosis patients: evaluating the effectiveness of health belief model constructs. The Scientific and research Monthly of Kermanshah Medical Sciences University. 2014;18(4): 213-219

Abstract/FREE Full Text

 

35. Karimi M, Zareban I, Montazeri A, Shokravi FA. The Effect of Training Based on Health Belief Model on Preventive Behaviors of Unwanted Pregnancy. Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology & Infertility. 2012;15(23).

Abstract/FREE Full Text

 

36. Karen L. Wheeler. use of health belief model to explain perceptions of zoonotic disease risk by animal oweners, Colorado State University Fall 2011

Abstract/FREE Full Text

 

37. Asare m. using the health belief model and acculturation to predict safer swxual behavior and sexual communication among African immigrants, In the School of Human Services of the College of Education, Criminal Justice, and Human Services, 2011

Abstract/FREE Full Text

 

38. Norman P, Brain K. An application of an extended health belief model to the prediction of breast self‐examination among women with a family history of breast cancer. British journal of health psychology. 2005;10(1):1-16.

Abstract

 

39. Rosenstock IM, Strecher VJ, Becker MH. The health belief model and HIV risk behavior change.  Preventing AIDS: Springer; 1994. p. 5-24.

Abstract/FREE Full Text

 

40. Karimy M, Niknami SH, Amin Shokravi F, Shamsi M. The Relationship of Breast Self-examination withSelf-esteem and Perceived Benefits/Barriers of Self-efficacy in Health Volunteers of Zarandieh City. Iranian Journal of Breast Disease. 2010; 2(2): 41-8.

Abstract

 

41. Vakili M, Hidarnia A, Niknami S, Mousavinasab S. Effect of communication skills training on health belief model constructs about AIDS in Zanjan health volunteers (2010-11). ZUMS Journal. 2011;19(77):78-93.

Abstract/FREE Full Text

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


[1] Crimean Congo Hemorrhagic Fever (CCHF)

[2] Bunyaviride

[3] Nairovirus

[4] sporadic

[5] Hyalomma

[6] Content Validity Index (CVI)

[7] Content Validity Ratio (CVR)