tاستناد:مسعودی غ.،خاشعی ورنامخواستی ف.،انصاری مقدم ع.، شهنوازی م.، بزی م. پیش‌بینی رعایت احتیاط‌های استاندارد درپرستاران بیمارستان‌های آموزشی شهرزاهدان براساس الگوی اعتقاد بهداشتی. فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت.بهار 1395؛4(1)

مقدمه

انتقال عفونت‌های بیمارستانی برای کارکنان بهداشتی درمانی یک چالش بهداشتی بوده و از اهمیت فراوانی برخوردار است (1).مطالعات نشان داده است که بیش از 200 بیماری مختلف می‌توانند از طریق تماس با خون منتقل شوند(2)، اما فقط 30 نوع عامل بیماری‌زای (پاتوژن) عفونت‌هایشغلی هستند که می‌تواننداز طریق خون یا مایعات بدن به کارکنان بهداشتی-درمانی منتقل شوند.دراین‌بین، خطر عفونت‌هایهپاتیت B و Cو HIVجدی‌تر و بیشتر از سایر عفونت‌هااست(3-4).این عواملِ بیماری زای عفونی، در خون و برخی مایعات بدن مانند مایعات حاوی خون قابل رؤیتازجمله شیر مادر، منی و ترشحات واژینال، مایع مغزی نخاعی و ... وجود دارند و تماس با خون وایننوع مایعات خطر بالقوه‌ای را برای انتقال هپاتیت B و Cو HIVدر کارکنان بهداشتی درمانی ایجاد می‌کند(5).

امروزه حوادث ناشی از نیدل استیک یک خطر عمده برای کارکنان بهداشتی-درمانی به‌حساب می‌آید.شواهد نشان می‌دهدکه 66 هزار مورد هپاتیت B، 16 هزار مورد هپاتیت Cو 1000موردHIVدر کارکنان خدمات بهداشتی-درمانی در اثر صدمات ناشی از نیدل استیک ایجاد می‌شوند. یافته‌ها نشان می‌دهد که 500،000 مورد نیدل استیک در مراکز بهداشتی-درمانی رخ می‌دهد. سالیانه بین 600،000 تا 800،000 این نوع آسیب نیز در بیمارستان‌های انگلستان و آمریکا گزارش می‌شوند(6).

در همه محیط‌های کاری ارائه خدمات بهداشتی-درمانی احتمال وقوع حادثه شغلی وجود دارد؛ولی بیمارستان اصلی‏ترین و پرمخاطره‌ترین مرکز ارائه خدمات بهداشتی-درمانی ازنظرعفونت‌های شغلی در نظام‌های سلامت به شمار می‌روند(7).به اعتقاد گلند-رومان(8) پرستاری به‌عنوان یک حرفه خطرناک محسوب می‌شود و خطرات موجود در اینحرفه چهار برابر سایر مشاغل است.افزایش نیاز مراجعه‌کنندگان به مراقبت‌های بهداشتی-درمانی، نیاز به‌سرعت عمل، فشار کاری زیاد، خستگی و استرس بیش‌ازحد پرستاران ازجمله مهم‌ترین دلایل افزایش احتمال خطر مواجهه شغلی پرستاران با خون و دیگر ترشحات آلوده است(9).

با افزایش بروزبیماری‌های منتقله از طریق خون و مایعات بدن در کارکنان بهداشتی وبه‌منظور کاهش بار ناشی از این عفونت‌ها، سازمان جهانی بهداشت و مرکز کنترل و پیشگیری ازبیماری‌ها،[1] مقرراتی را به‌عنوان احتیاط‌های استاندارد،[2]ارائه نمودهاست. رعایت این اصول در هر شرایطی منجر به کاهش خطر تماس با این عوامل و حفظ سلامت پرستاران می‌شوند(10).عملکرد صحیح و رعایت موازین کنترل عفونت‌های بیمارستانی و همچنین جلوگیری از انتقال بیماری به کارکنان بهداشتی مستلزم داشتن دانش کافی در این زمینه است.

آموزش بهداشت برای«هر گونه ترکیب برنامه ریزی شده و تجارب یادگیری که جهت مستعد سازی، قادر سازی و تقویت رفتار داوطلبانه که منجر به سلامتی در افراد، گروه ها یا جوامع طراحی می گردد»که با انتخاب یک الگو برای آموزش بهداشت می تواند اولین قدم در فرایند برنامه‌ریزی آموزشی باشد(11).مطالعات انجام‌شده بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی نیز گویای این واقعیت بوده و نشان داده است که برنامه آموزشی طراحی‌شده بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی بر آگاهی، نگرش و عملکرد افراد درباره بیمارهای هپاتیت B و Cو HIV،مؤثر بوده است (12).الگوی اعتقاد بهداشتی، الگویی است که تلاش می‌کند رفتارهای بهداشتی را توضیح داده و پیشگویی نماید.بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی مردم زمانی نسبت به پیام‌های بهداشتی و پیشگیری از بیماری‌ها واکنشی مناسب از خود نشان می‌دهند که احساس کنند در معرض یک خطرواقعی قرار دارند (حساسیت درک‌شده) و این خطربرای آن ها بسیار جدی است (شدت درک‌شده)، تغییر رفتار برای آن‌ها منافع زیادی دارد (منافع درک‌شده) و آن‌ها قادر هستند موانع موجود در جهت انجام رفتارهای بهداشتی را مرتفع سازند (موانع درک‌شده).خودکارآمدی نیز به معنای قضاوت فرد در مورد توانایی‌هایش برای انجام یک عمل است و می‌تواند فرد را در مسیر اتخاذ رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و ترک رفتارهای مضر برای سلامت قرار دهد.کاربرد این الگو در زمینه بیماری‌هایهپاتیت B و Cو HIV به درک بهتر رفتارهای پیشگیری‌کننده کمک می‌کند و می‌توانددربرنامه‌های آموزشی آسیب شغلی، مورد استفاده قرار گیرد(13).توانایی پیش‌بینی الگوی اعتقاد بهداشتی در 162 رفتگر در منطقه 9 تهران توسط دهداری و همکاران(14) انجام شد، نشان دادند که دو سازه شدت و موانع درک‌شده می‌توانند 55 % انجام رفتارهای شغلی پیشگیری‌کننده از عفونت را در رفتگران پیش‌بینی نمایند.در مطالعه آثاری و همکاران(15) تحت عنوان کاربرد الگوی اعتقاد بهداشتی برای پیش‌بینیرفتارهای جنسی ایمن در مهاجرین آفریقایی نشان دادندکه سازه‌های حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، خودکارآمدی درک‌شده و همچنین راهنمای عمل پیش‌بینی‌کننده های استفاده ازکاندوم بودند.

با توجه به حقایق مطرح‌شده وبا استفاده از الگوی اعتقاد بهداشتی سطح اطلاعات، اعتقادات و عملکرد مربوط با هپاتیت B و Cو HIVدر پرستاران بیمارستان‌های آموزشی شهرزاهدان را تعیین می‌کنیم تا میزان اطلاعات مستند و دقیقی فراهم شود و در اختیار مدیران و برنامه ریزان قرار گیردتا مداخلات آموزشی مناسب را به‌منظور افزایش رفتارهای مؤثر در سطح سلامت کارکنان به اجرا درآورند.

مواد و روش‌ها

این پژوهش،یک مطالعه مقطعی (توصیفی- تحلیلی) است.جامعه پژوهش آن پرستاران شاغل در دو بیمارستان آموزشی شهر زاهدان بودند.در مطالعه حاضر 218 نفر از پرستاران(174 زن و 44 مرد)به روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای مورد بررسی قرار گرفتند.معیار ورود آزمودنی ها به مطالعه اشتغال به کار پرستاران و رضایت آن‌ها برای مشارکت در پژوهش و معیار خروج آن نیز همکاری نکردن در تکمیل اطلاعات خواسته‌شده بود.در راستای رعایت ضوابط اخلاقی،اهداف مطالعه برای مشارکت‌کنندگان توجیه و نسبت به حفظ حریم اخلاقی، رازداری و حق افراد برای مشارکت نکردن و یا خروج از مطالعه به آن‌ها یادآوری شد.

ابزار گردآوری داده ها یک پرسشنامه چندبخشی شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی (17سؤال)، آگاهی (5سؤال)، سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی(35 سؤال) شامل:حساسیت (6 سؤال)، شدت (6 سؤال)، منافع (6 سؤال)، موانع درک‌شده (5 سؤال)، راهنمای برای عمل (6 سؤال) و خودکارآمدی (6 سؤال)و سنجش عملکرد (8 سؤال) بود؛ که به‌صورت خودگزارش‌دهی تکمیل شدند.سؤالات حساسیت، شدتو منافع درک‌شده در 5 سطح(خیلی موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم و خیلی مخالفم)طراحی‌شده بودندکه در صورت پاسخ صحیح به ترتیب نمرات 5، 4، 3، 2 و 1 به آن‌ها تعلق می‌گرفت.پاسخ سؤالات موانع درک‌شده نیز در 5 سطح متفاوت (خیلی موافقم= 1 نمره،موافق= 2 نمره، نظری ندارم= 3 نمره، مخالفم= 4 نمرهو خیلی مخالفم=5)تدوین‌شده بودند. سؤالات حیطه آگاهی، خودکارآمدی و رفتار نیز به پاسخ‌های صحیح 2نمره، پاسخ غلط صفر و به پاسخ نمی‌دانم (تاحدی) 1 نمره تعلق می‌گرفت.سؤالات راهنمای عمل به‌صورت درصد تدوین‌شده بودند.برای تعیین روایی و پایایی پرسشنامه از روش روایی محتوایی با استفاده از پانل متخصصان (10 نفر) و آزمون آلفای کرونباخ (70/0 =α) استفاده شد وسؤالاتی کهCVI و CVR کمتر از 80 و 62 % داشتند، حذف گردیدند.برای انجام پژوهش ابتدا مجوزلازم ازمسئولین بیمارستان‌ها و بخش‌های موردمطالعه به دست آمد و آن‌ها درباره اهداف و چگونگی انجام پژوهش توجیه شدند. سپس با حضور در محیط پژوهش و ارائه پرسشنامه به پرستارانی که به روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای انتخاب ‌شده بودند اطلاعات لازم گردآوری شد. داده ها با استفاده از SPSS16 و آزمون‌های تی مستقل، همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس مورد تجزیه ‌وتحلیل قرار گرفتند. کلیه افراد موردپژوهش رضایت کتبی خود را مبنی بر حضور داوطلبانه در پژوهش اعلام کرده بودند.

یافته‌ها

در این مطالعه، 218 نفر از پرستاران شاغل در دو بیمارستان آموزشی شهر زاهدان ازنظررفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌های هپاتیت B و C و HIV بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی موردبررسی قرار گرفتند. میانگین سنی پرستاران موردبررسی 28/6 ±73/31 و حیطه سن آن‌هابین سال‌های25-29بود. بر اساس نتایج، 21%مشارکت‌کنندگان مرد و 79% نیز زن بودند؛ 6/82 % افراددارای تحصیلات کارشناسی، 3/68 %متأهل و ازنظر موقعیت شغلی3/41 %رسمی، 4/34 % قراردادی و 3/24%نیز پرستاران طرحی بودند. سابقه کار 3/34% پرستاران نیز کمتر از 5 سال بود.

تنها6/37% پرستاران موردپژوهش از اطلاعات خوبی برخوردار بودند(جدول 1).بررسی آگاهی پرستاران در رابطه باراه‌های انتقال بیماری‌های هپاتیت Bو Cو HIV نشان داد که1/98% از افراد ارتباط جنسی،6/97% خون و فراورده‌های خونی،3/96% استفاده مشترک از سرنگ و سرسوزن آلوده را راه انتقال این بیماری‌هامی‌دانستند.هم‌چنین 94% افراد موردپژوهش انتقال از مادر به جنین،7/92%نیز انتقال از طریق خال‌کوبی، 4/73 %تماس با صندلی توالت و 83% سرفه و عطسه را از راه‌های انتقال بیماری‌های نامبرده می‌دانستند.

جدول 1. توزیع فراوانی و فراوانی نسبی میزان آگاهی پرستاران ازاصول احتیاط‎های استاندارد

آگاهی	میزان
آگاهی	فراوانی	درصد
ضعیف (میانگین نمرهکمتر از 50% کل)	10	8/4
متوسط (50-75%)	121	6/57
خوب (نمره بالاتر از 75% کل)	79	6/37

در بررسی سؤالات اساسی و مهم آگاهی،4/6% از پرستاران در پاسخ به سؤال«افرادی که ظاهر مرتب و سالمی دارندآیا ممکن است به بیماری‌های عفونی مبتلا باشند» را به‌ صورت خیر پاسخ داده بودند. در باره سؤال«آیا استفاده دائم از کاندوم در روابط جنسی می‌تواند باعث کاهش خطر انتقال ایدز شود؟» 33% پاسخ خیر داده بودند و 2/42% نیز می‌دانستند هنگام ارائه خدمات به بیماران دارای علائم بالینی، باید از ماسک استفاده کرد و 3/74% ترشحات بدون خون بدن بیمار را موجب انتقال بیماری‌های هپاتیت Bو Cو HIVنمی‌دانستند.به‌طورکلی،تنها 6/37% پرستاران آگاهی خوبی در رابطه با راه‌های انتقال، پیشگیری و استفاده از احتیاط‌های استانداردبیماری‌های هپاتیت Bو Cو HIVداشتند.

میانگین نمره عملکرد پرستاران در خصوص رعایت احتیاط‌های استاندارد 5/4±44/26 بود. بیشترین پاسخ صحیح (9/95%) درسؤالاتِ عملکرد به پوشیدن دستکش در هنگام وصل کردن سوند و کمترین پاسخ صحیح نیز به استفاده از دستکش در هنگام رگگیری بیمار (6/54%) داده‌شده بود. سایر پاسخ‌های پرستاران به سؤالات مربوط به عملکرد در جدول 1 نشان داده‌شده است.در این مطالعه مشخص شد که 191 نفر (2/86%) از پرستاران واکسن هپاتیت B را به‌صورت کامل زده بودند.

بین عملکرد و حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، منافع درک‌شده و راهنمای عمل در زمینه پیشگیری از بیماری‌های هپاتیت Bو Cو HIVارتباطمعناداری وجود نداشت (05/0<p)؛درحالی‌که بین عملکرد پرستاران باموانع درک‌شده، خودکارآمدی و آگاهی در خصوص رعایت احتیاط‌های استانداردارتباط معناداری وجود داشت (05/0>p)(جدول 2). به عبارتی دیگر، تنها منافع درک‌شده و خودکارآمدی از الگوی اعتقاد بهداشتی، پیش‌بینی‌کننده انجام رعایت احتیاط‌های استاندارد در پرستاران بود (جدول 3).

جدول 2.توزیع فراوانیو فراونانی نسبی پاسخ‌های صحیح استفاده از احتیاط‌هایاستاندارددر پرستاران بیمارستان‌هایآموزشی (خاتم انبیاء و علیبنابیطالب)

احتیاط‌های استاندارد	تعداد	درصد
برای کدام‌یک از مورد زیر از دستکش استفاده می‌کنید؟
برای وصل سوند بیمار	209	9/95
برای وصل آنژیوکت	125	3/57
برای خون‌گیری	131	1/60
برای تزریق عضلانی	122	56
برای تزریق وریدی	119	6/54
برای ارائه خدمات به هر بیمار	124	9/56
برای بخیهزدن	198	8/90
آیا از رها کردن سوزن روی ملحفه یا وسایل بیمار خودداری می‌کنید	190	2/87
آیا از جدا کردن سوزن از سرنگ بعد از استفاده خودداری می‌کنید	135	9/61
آیا بعد از برداشتن سرپوش سوزن از گذاشتن مجدد آن روی سوزن خودداری می‌کنید	137	8/62
آیا در صورت نیاز به گذاشتن سرپوش سوزن از روش یکدستی(اسکوپ) استفاده می‌کنید	147	4/67
آیا سوزن‌های مستعمل را درونسفتی باکس می‌اندازید	201	2/92
آیا دست‌ها را در صورت آلودگی با خون یا دیگر مایعات بدن بیمار با آب و صابون می‌شوید	200	7/91
برای شستشوی زخم بازکه احتمال پاشیده شدن خون و مایعات بیماربه بدن وجود دارد،از کدام‌یک از وسایل زیر استفاده می‌کنید؟
ماسک	163	8/74
گان	125	3/57
عینک	135	9/61
دستکش	198	8/90

جدول 3.توصیف میانگیننمرات آگاهی و سازه‌هایالگوی اعتقاد بهداشتی در پرستاراننسبت به رعایت احتیاط‌هایاستاندارد

سازه	حداقل و حداکثر نمره قابل اکتساب	حداقل و حداکثر نمره کسب‌شده	میانگین و انحراف معیار
آگاهی	0-22	7-22	8/2±08/16
عملکرد	0-34	16-34	5/4±44/26
حساسیت درک‌شده	6-30	13-27	8/4±99/20
شدت درک‌شده	6-30	14-29	5/3±96/22
منافع درک‌شده نسبت به رفتارهای پیشگیری‌کننده	7-35	17-30	9/3±75/27
موانع درک‌شده نسبت به رفتارهای پیشگیری‌کننده	9-45	10-45	3/6±37/22
خودکارآمدی	0-12	1-12	2/2±26/10

تجزیه‌وتحلیل یافته‌های آزمون همبستگی پیرسون نیز نشان داد که بین رفتار پرستاران در رعایت احتیاط‌های استاندارد با آگاهی و خودکارآمدی رابطه مستقیم و معنادار و با موانع درک‌شده نیز رابطه غیرمستقیم (منفی) و معنادارداشت (جدول 4).

جدول 4. ماتریکس همبستگی بین میانگین نمره سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی با میانگین نمره انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری‌هایهپاتیت B و Cو ایدز در پرستاران

	عملکرد	آگاهی	شدت	حساسیت	منافع	موانع	خودکارآمدی
عملکرد	1
آگاهی	^*170/0	1
شدت	120/0-	133/0	1
حساسیت	037/0	120/0	^**387/0	1
منافع	064/0	123/0	^**362/0	^**298/0	1
موانع	^**249/0	038/0	^**224/0	^*011/0	*169/0	1
خودکارآمدی	^**240/0	*139/0	017/0	153/0	*172/0	*152/0 -	1

^*05/0<p؛^**01/0p<

جدول 5. آنالیز رگرسیون خطی بین میانگین نمره انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از عفونت با میانگین نمره سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی

متغیر	B	Standard Error	Beta	t	سطح معنادار
موانع درک‌شده	136/0-	043/0	194/0-	14/3-	001/0
خودکارآمدی	792/0	125/0	40/0	43/6	001/0
آگاهی	19/0	096/0	122/0	98/1	05/0<P

بین میانگین نمره سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی با میانگین نمره انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از عفونت در پرستاران موردمطالعه نشان داده‌شد. در جدول 5 نیز نتایج آزمون رگرسیون خطی بین میانگین نمره انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از عفونت با میانگین نمره سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی در پرستاران مورد مطالعه نشان داده شده است. نتایج جدول5 نشان می‌دهد که دو سازه موانع درک‌شده و خودکارآمدی می‌توانند5/23% انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از عفونت را در پرستاران پیش‌بینی نمایند.

بحث

یافته‌های این پژوهش نشان داد که تنها 6/37% از پرستاران نسبت به بیماری‌هایهپاتیت Bو Cو HIVآگاهی خوبی داشتند؛که این یافته‌هابا مطالعات متعددی که در این زمینه انجام‌شده است هم‌راستااست.ازجمله مطالعه اتولوما و اولادِپو (16) بر روی دانشجویان پرستاری و مامایی در نیجریه که نشان داد که سطح آگاهی آن‌هاپایین بوده است.

نتایج مطالعه رالن بِیک(17) که بر روی کارکنان درمانی انجام‌شده بود با نتایج مطالعه اخیر متفاوت بوده است زیرا آن‌هانشان دادند که به‌طورکلی آگاهی مشارکت‌کنندگان در پژوهش درباره بیماری ایدز متوسط تا خوب بوده است. نتایج تحقیقOmisakin و همکاران(18) در فرانسه بر روی دانشجویان پرستاری و پزشکی نیز نشان دادندکه پرستاران نسبت به پزشکان درباره ایدز آگاهی بهتری داشتند.افسرکازرونی و همکاران(19)نیز نشان دادند که اکثر پرستاران درباره ایدز آگاهی خوبی داشتند. متفاوت بودن میزان آگاهی در مطالعات عنوان‌شده با مطالعه حاضر می‌تواندبه علت متفاوت بودن محیط‌های پژوهشی، تفاوت در منابع اطلاعاتی در دسترس، شیوه متفاوت آموزشی رایج ضمن خدمت و علاقه کارکنان برای فراگیری مطالب جدید باشد.

مطالعه نشاندادکه در حیطه عملکرد یا به‌کارگیریاحتیاط‌های استاندارد پیشگیری از بیماری‌های منتقله از طریق خون در 8/13%پرستارانضعیف، 3/63% متوسط و فقط 9/23%در سطح خوب قرار داشتند.

در پژوهش رحمتی نجارکلائی و همکاران (13) در مورد عملکرد کارکنان پزشکی در شیراز در 1386نشان داد که عملکرد آن‌ها ضعیف است؛که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی دارد.اما نتایج مطالعه حاضر با نتایج مطالعه الحسامی و داراواد(20) که نشان داده بودند که 44/32 %پرستاران در به‌کارگیری احتیاط‌های استاندارد پیشگیری از عفونت در بیمارستان عملکرد خوبی داشتند، متفاوت است.

بیشترین فراوانی عملکرد پرستاران در مطالعه حاضر در پوشیدن دستکش هنگام وصل کردن سوند، بخیه زدن، شستشوی زخم باز، خودداری از رها کردن سوزن روی ملحفه یا وسایل بیمار، انداختن سوزن استفاده‌شده در سفتی باکس، شستن دست‌ها بعد از آلودگی با خون یا مایعات بدن بوده است. مطالعه بورگامینیو همکاران(21) نیز نشان داد که بیشترین دانشجویانی که سابقه مواجهه با سرسوزن آلوده راداشتند، همان افرادی بودندکه اقدام به سرپوش گذاری مجدد می کردند

نتایج مطالعه جَنگ و همکاران (22) در کره شمالی بر روی کارکنان پرستاری نشان داد تنها 12 %پرستاران در هنگام انجام ارائه خدمات پرستاری مانند وصل آنژیوکت، سوند، تزریق وریدی و ... دائماً از دستکش استفاده می‌کردند. در مطالعه سَدو و همکاران(23) مشخص گردید که تنها 32% تا 54%کارکنان مراقبت‌های بهداشتی درمانی اقدام به شستن دست‌های خود می‌کردند و تعدادی از آن‌ها (29-70%) از گذاشتن مجدد درپوش سرنگ خودداری می‌کردند؛ که با مطالعه حاضر همخوانی داشت.کمترین فراوانی عملکردنیز در پرستاران در پوشیدن دستکش هنگام وصل کردن آنژیوکت، تزریق عضلانی، تزریق وریدی و پوشیدن گان در زمانی که احتمال پاشیده شدن خون و ترشحات بیمار به بدن وجود دارد بوده است.در مطالعه بارگمینی و همکاران (21)نیز میزان استفاده از دستکش برای تزریق عضلانی رضایت‌بخش نبود؛ که با مطالعه حاضر همخوانی داشت.

در پژوهش حاضر میزان نمره شدت درک‌شده افراد نسبت به حساسیت درک‌شده بیشتر بود. این افراد بیماری‌های موردپژوهش را بسیار خطرناک به حساب می آوردند؛ ولی خود را کمتر در معرض خطر این بیماری‌هامی‌دانستند. نتیجه مطالعه حاضر با نتایج مطالعه رحمتی نجارکلائی و همکاران(24)بر روی دانشجویان در1389 که نشان داد افراد موردپژوهش از حساسیت درک‌شده بیشتری نسبت به‌شدت درک‌شده برخوردار بودند،متفاوت بود. شدت درک‌شده به ادراک فرد درباره وخامت و جدیت بیماری بر می‌گرددو موجب می‌شود افراد درباره اهمیت بیماری‌های هپاتیت Bو Cو ایدز درک متفاوت داشته باشند. این امر تحت تأثیر آگاهی افراد از بیماری و عواقب منتسب به آن‌ها است. درک بالای افراد از وخامت بیماری‌ها موجب می‌شود افراد رفتار پیشگیری‌کننده را در پیش گیرند؛ زیرا ابتلا به بیماری‌های هپاتیت B،Cو ایدز می‌تواند نتایج اجتماعی نامناسبی در حیطه‌های کاری، زندگی خانوادگی و ارتباطات اجتماعی (بدنامی) برای آن‌ها به دنبال داشته باشد.

تجزیه ‌و تحلیل یافته‌ها نیز نشان داد که خودکارآمدی درک‌شده با رفتارهای پیشگیری از بیماری‌های هپاتیت B،Cو ایدز رابطه مستقیم و معنادار دارد؛یعنی پرستارانیکه ازنظر ادراکی به این باور رسیده‌اند که قادر به رعایت اصول احتیاط‌های استاندارد هستند،به میزان بیشتری اصول محافظت‌کننده را بکار می‌گیرند.نتایج مطالعه تقدیسی و نژادصادقی(25)هم،که حاکی از این بود که خودکارآمدی بیشتر با رفتارهای پیشگیری از عفونت‌های ادراری در زنان باردار ارتباط مستقیم و معنادار دارد، نتایج مطالعه اخیر را تقویت می‌نماید.

بر اساس یافته‌های پژوهش از بین مؤلفه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی،موانع درک‌شده و خودکارآمدی تبیین‌کننده‌های رفتار پیشگیری‌کننده بودند؛ که خودکارآمدی در پیش‌بینی رفتارهای پیشگیری نقش قوی‌تری داشت و این الگوی نهایتاً 5/23% ازرفتارهای پیشگیری‌کننده را تبیین می‌کرد.در این مطالعه آگاهی با رفتار و خودکارآمدی ارتباط مثبت و معنادار و با موانع رابطه منفی و معناداری داشت.یعنی اگر آگاهی این افراد افزایش پیدا کند، می‌تواند رفتار آن‌هارا تحت تأثیر قرار دهد. مطالعه حاضر نشان داد که آگاهی این افراد پایین بوده و فقط 6/37% آن‌ها از سطح آگاهی خوبی برخوردار بودند.باتوجه به اینکه پرستاران که ارتباط مستقیمی با عوامل آلوده‌کننده و بیماران مبتلا به بیماری‌های هپاتیت Bو Cو HIVدارند، باید این گروه سطح بالایی از آگاهی دراین زمینه را داشته باشند تا علاوه بر اقدامات درمانی مناسب برای بیماران، خود رانیز از مبتلا شدن به بیماری مصون نگه‌دارند.این یافته‌ها بیانگر لزوم مداخلات آموزشی در این زمینه است.

با توجه به اینکه اطلاعات فوق از یک مرکز دانشگاهی جمع‌آوری‌شده بود، انتظار می‌رفت که افراد ازسطح آگاهی و عملکرد بهتری در حیطه احتیاط‌های استاندارد برخوردار باشند. نتایج مطالعه بر ضرورت ایجاد و برخورداری ازیک برنامه‎ریزی منسجم و مداوم برای آموزش افراد در رابطه با اصول احتیاط‌های استاندارد تأکید دارد.

نتیجه‌گیری:با توجه به یافته‌های به‌دست‌آمده، سطح آگاهی و عملکرد پرستاران مطلوب نبود. به نظر می‌رسد جهت بهبود عملکرد باید برنامه‌های آموزشی منظم، مداوم و جهت‌دار تدوین و نظارت بیشتری برای اجرای اصول احتیاط‌های استاندارد صورت گیرد.

سپاسگزاری

یافته‌های حاصل بررسی میدانی در دو بیمارستان آموزشی بوده که با تأییدیه کد اخلاق شماره 7234 مربوط به طرح پژوهشی در راستای اخذ دانش‌نامه کارشناسی ارشد رشته آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت به‌دست‌آمده است. پژوهشگران بر خود لازم می‌دانند که سپاس خود را ازمسئول دفتر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی زاهدان و همچنین از مسئولین دو بیمارستان آموزشی خاتم انبیاء و علی بن ابیطالب اعلام دارند.

References

1.Luo Y, He G, Zhou J, Luo Y. Factors impacting compliance with standard precautions in nursing China. International Journal of Infectious Diseases. 2010; 14(12):1106-1114.

2.Webe D, Rutala W, Eron J. Management of health care workers exposed to hepatits B virus or hepatitis C virus. Last literature review version:Thu Jan 01 GMT, 2009; 17.1.

3.Deuffic-Burban S, Delarocque-Astagneau E, Abiteboul D, Bouvet E, Yazdanpanah Y. Blood-borne viruses in health care workers: Prevention and management. Journal of Clinical Virology.2011;52(1):4-10.

4.Tarantola A, Abiteboul D, Rachline A. Infection risks following accidental exposure to blood or body fluids in health care workers: a review of pathogens transmitted in published cases. American Journal of Infection Control;34(6):367-75.

5.Hosoglu S, Akalin S, Sunbul M, Otkun M, Ozturk R. Health care works compliance with universal precautions in Turkey. Medical Hypotheses. 2011;77(6):1079-1082.

6.Prakash K.P, Kurubarahalli Patel. Epidemiology of Needle- Stick Injuries in Mangalore. Journal of Evolution of Medical and Dental Sciences.2o12; 1(3):128-136.

7. Zarei F, Taghdisi MH, Keshavarz Mohamadi N, Tehrani H. Health Promoting Hospital: A pilot study in Bo-Ali hospital, Qazvin, Iran. Journal of Fasa University of Medical Sciences. 2013;3(3):215-23.

8.Gallant- Roman MA. Strategies and tools to reduce workplace violence. AAOHN J 2008;56(11): 449-54.

9.Nekooi Moghadam M, Amiresmaili M.R, Mirshahi F, Sefidbor N, Sharifi T, Ghorbani R, Namdari M. The Rate of Occupational Hazards and its Effective Factors in Nurses of Non Educational Hospital of Sirjan and Baft in 2011.Journal of Health&Development.2013;2(3):235-249.

10.Delshad M, Hidarnia A, Niknami S. Assessing compliance with standard precautions for prevention of hepatitis B infection of health care staff. 3. 2015; 25 (1):71-78.

11.Saffari M,Shojaeizadeh D, Ghofranipour F,Heydarnia A,Pakpour A.H. Health Education&Promotion.TehranPublisherSobhan.2012 . pp 8-28.

12.Ghorbani GH. A.,MehrabiTavana A., Ataee R. A. Knowledge Assessment in Nurses of Baqiyatallah (a.s.) Hospital about AIDS. J Mil Med. 2006; 8 (2):91-96

13. Vahedian-Shahroodi M, Lael-monfared E, Esmaily H, Tehrani H, Mohaddes-Hakkak H. Prediction of osteoporosis preventive behaviors using the Health Belief Model. Iranian Journal of Health Education & Promotion. 2014;2(3):199.

14. Dehdari.T.,Farshad.A.Prediction occupational behavior lead to prevention of infection in street sweepers based on health belief model constructs.Iran Occupational Health, Vol.10,No.4,Aug-Sep 2013;pp:88-95.

15.Asare M, Sharma M, Bernard AL, Rojas-Guyler L, Wang LL., Using the health belief model to determine safer sexual behavior among African immigrants.Journal of Health Care for the Poor and Underserved.2013; 1(24): 120-140.

16.Atulomah NO, Oladepo O. Knowledge, perception and practice with regards to occupational risks of HIV/AIDS among nursing and midwifery students in Ibadan, Nigeria. Afr J Med Sci 2002; 31(3): 7-223.

17.Rahlenbeck SI. Knowledge, attitude, and practice about AIDS and condom utilization among health workers in Rwanda. J Assoc Nurses AIDS care 2004; 15(3):56-61.

18. Omisakin FD. Nurses Knowledge and skills about caring for patients with HIV/AIDS in Osun state. Niger J Med 2001; 10(1): 30-3.

19.AfsarKazerooni P, Heidari A.R, AminiLari M. Knowledge and Attitude of Nurses and Health Care Workers about AIDS in Shiraz-South of Iran.2010; 18 (2):28-38.

20.AL-Hussami M, Darawad M. Compliance of nursing student with infection prevention precautions: Effectiveness of a teaching program American. Journal of infection control. 2013; 41(4):332-6.

21.Bergamini M, Cucchi A, Stefanati A, Cavallaro A, Gabutti G. Knowledge of preventive measures against occupational risks and spread of healthcare-associated infections among nursing students. An epidemiological prevalence study from Ferrara, Italy. J Prev Med Hyg. 2009; 50(2):96-101.http://www.jpmh.org/index.php/jpmh/article/view/168

22.Jeong I, Cho J, Park SCompliance with standard precautions among operating room nurses in South Korea.Am J Infect Control. 2008 Dec; 36(10):739-42. doi: 10.1016/j.ajic.2008.04.253. Epub 2008 Oct

23.Sadhu WE, Fawole AO, Sadoh AE, Oladimeji AO, Sptiloye OS. Practice of precaution among health care workers. J natl Med Assoc. 2006; 98(5); 722-6.

24.RahmatiNajarKanaiFatima,NiknamiShamseddin,ShekarviFarkhondeamin,AhmadiFazlullah, JafariMoh**ammad Reza,RahnamaParveen.Beliefin the context ofapplication ofthe pattern ofhealthplanningforthe preventionof HIV / AIDS inthe students.Quarterly healthAcademy of Science academic Jihad.2009; 8(4); 349-359.

25.Taghdisi M, Nejadsadeghi E. Evaluation of pregnant women in the field of urinary tract infection according to the component of health belief model. JUMS 2011; 8(4):36-42.

[1] Centers for Disease Control and Prevention (CDC) http://www.cdc.gov/