Relationship between Spiritual Health and Happiness among Students of Tarbiat Modares University in 1392

Faezeh Mozafarinia,¹ Farkhondeh Amin-Shokravi,^2* & Alireza Hydarnia³

[1]. MSc. Student of Health Education and health Promotion, Dept. of Health Education, Faculty of Medical Sciences, Tarbiat Modares Univ. (TMU), Tehran, Iran.

*2. Assistant Professor of Health Education Dept., School of Medical Sciences, TMU, Tehran, Iran. (Corresponding Author) aminsh_f@modares.ac.ir

3. Associate Professor, Dept. of Health Education, Faculty of Medical Sciences, TMU, Tehran, Iran.

ABSTRACT

Background and objective: Spiritual health is considered as one of the valuable capitals of humans that it is less visible but so far it is studied less. Further its relationship with happiness, as positive life satisfaction, has become new issue that is addressed less. The main objective of research is examination of relationship between spiritual health and happiness among students of Tarbiat Modares University (TMU) in 1392.

Methods: In this research, spiritual health has been analyzed according Ellison questionnaire base on three dimensions include cognitive, emotional and behavior aspects. Also happiness has been analyzed according Oxford questionnaire with 5 domains include life satisfaction, self-esteem, subjective well-being, satisfaction and positive mood. The statistical population of the study includes 90 students of TMU base on Cochran formula in 1392. Therefore 90 respondents were selected according with random sampling approach. The method applied in this research relies on the questionnaire research approach. So, Data was collected via questionnaire. The results were analyzed by SPSS 13. Descriptive (frequency and percentage) and analytical statistics (linear regression analysis, Pearson correlation coefficient and one way ANOVA, Mann- Whitney Test) were used for analyzing the data.

Results: Finally it was reviewed and studied spiritual health dimensions as an independent variable with happiness as dependent variable. Correlation coefficient was 0/62 between spiritual health and happiness. All the calculations were carried out with the confidence level 0.95.It was approved that spiritual health of students has a significant and positive relationship with happiness. Also we can see that all dimensions of spiritual health and happiness related together and the most relation between them is related on the emotional dimension and the less related to behavior dimension of spiritual health in students. The score mean of spiritual health got (76/1± 12/85) with respect to the mean sum (± SD) grades in students and score mean of happiness got (75/46±14/87).

Conclusion: The results of this study indicate that students, this enormous and important group in society, can get more happiness with planning on emotional and cognitive dimension and this is more stability and durability.

Paper Type: Research Article.

Keywords: spiritual health, happiness, cognitive, student

u Citation: Mozafarinia F, Amin-Shokravi F, Hydarnia A. Relationship between spiritual health and happiness among students of Tarbiat Modares University in 1392. Journal of Health Education and Health Promotion. Summer 2014;2(2): [97-108].

سلامت معنوی

رابطه بین سلامت معنوی و شادکامی دانشجویان

فائزه مظفرینیا،¹ فرخنده امین شکروی^2*و علیرضا حیدرنیا³

1. دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، گروه آموزش بهداشت، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

*2. استادیار گروه آموزش بهداشت، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. (نویسنده مسئول) تلفن: 82884506 021 aminsh_f@modares.ac.ir

3. دانشیار گروه آموزش بهداشت، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چكيده

زمینه و هدف: سلامت معنوی بهعنوان یکی از سرمایههای باارزش دارای پشتوانه دینی انسان است و ارتباط آن با شادکامی بهعنوان احساس رضایت که افراد نسبت به زندگی دارند، موضوعی است که کمتر به آن پرداختهشده است. لذا هدف اصلی این تحقیق رابطه بین سلامت معنوی و شادکامی در میان دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس در سال 1392 بود.

مواد و روشها: سلامت معنوی در این پژوهش با پرسشنامه سلامت معنوی الیسون بر اساس سه بعد شناختی، عواطف، کنش و شادکامی نیز با استفاده از پرسشنامه آکسفورد با پنج حیطه رضایت زندگی، حرمت خود، بهزیستی فاعلی، رضایتخاطر و خلق مثبت مورد تحلیل قرارگرفته است. جامعه آماری دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس در سال 1392 بود. تعداد نمونه 90 نفر بودند که با استفاده از نمونهگیری تصادفی انتخاب شدند و بهوسیله پرسشنامه مورد سؤال قرار گرفتند. برای تفسیر دادها از نرمافزار SPSS13 و روشهای آماری توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی) و تحلیلی (ضریب همبستگی پیرسون، آزمون منویتنی، تجزیهوتحلیل رگرسیون خطی) استفاده شد.

یافتهها: سلامت معنوی دانشجویان با شادکامی آنها رابطه مثبت و معناداري داشت. ضریب همبستگی بین سلامت معنوی و شادکامی 62/0 بود و کلیه محاسبات این تحقیق با سطح اطمینان 95/0 انجام شد. تمامي ابعاد سلامت معنوی با شادکامی ارتباط معناداری داشت. بیشترین ارتباط را بعد عواطف و کمترین ارتباط را بعد کنش با شادکامی به خود اختصاص داد. ميانگين نمره سلامت معنوی با توجه به جمع میانگین (انحراف معیار) نمرات در دانشجويان 1/76 (85/12±) و میانگین نمره شادکامی در آنها 46/75(87/14±) به دست آمد.

نتیجهگیری: در صورت برنامهریزی پیرامون ابعاد شناخت معنوی و عواطف دانشجویان، میتوان میزان شادکامی در این گروه عظیم و مهم جامعه را افزایش داد و امیدوارتر بود که این شادکامی دوام و پایداری بیشتری داشته باشد.

نوع مقاله: مطالعه پژوهشی.

کلیدواژهها: سلامت معنوی، شادکامی، شناخت، دانشجو،

tاستناد: مظفرینیا ف، امینشکروی ف، حیدرنیا ع. رابطه بین سلامت معنوی و شادکامی دانشجویان. تابستان 1383؛2(2): [97-108].

مقدمه

امروزه توجه به بعد معنوي سلامت در بسياري از تعاريف ارائهشده براي سلامتي مدنظر قرارگرفته است و پيشنهادهايي براي گنجاندن سلامت معنوي بهعنوان يكي از ابعاد سلامتي در تعريف سازمان جهاني بهداشت ارائهشده است (1). سازمان جهاني بهداشت در تقسیمبندی بیماریها در ICD-10 بعد روحی را اضافه كرده است. بهعبارتدیگر، همانگونه كه ابعاد جسمي، رواني و اجتماعي به هم ارتباط دارند و در هم تأثير میگذارند، بعد روحي انسان و سلامت معنوي او با ساير ابعاد سلامت در ارتباط و تأثيرگذار است؛ كه بهتر است براي ارتقاي سلامت به آن توجه شود (2). در حال حاضر تعریفی که از سلامت در سازمان جهانی بهداشت عنوان شده عبارت است از يك حالت آسودگي جسمي، رواني، اجتماعي و تنها به نبود بيماري يا ناتواني اطلاق نمیشود بلكه شامل سه محور جسم، روان و جامعه میشود (3). در طول دهههای گذشته، سلامتي بر اساس ابعاد خاصي مانند (سلامت جسمي، رواني و اجتماعي) تحليل شده است. پيشنهاد گنجاندن بعد سلامت معنوي در مفهوم سلامت، از سوي راسل و عثمان، يك بعد مهم از زندگي فردي و گروهي را فراروي صاحبنظران درگير در امر سلامت قرار داد (1).

امام خميني (ره) معنویت را مجموعه صفات و اعمالي میداند كه شور و جاذبه قوی و شدید و درعینحال منطقي و صحيح را در انسان به وجود میآورد تا او را در سير بهسوی خدای یگانه و محبوب عالم بهطور اعجابآوری پيش ببرد (4). هانگلمان و همكاران در يك مطالعه كيفي ویژگیهای سلامت معنوي را شناسايي نمودهاند. آنان در اين مطالعه سلامت معنوی را «حسي از متصل بودن، هماهنگي بين خود، طبيعت و وجود متعالي كه از طريق يك فرايند رشد پويا و منسجم دستیافتنی است و به يك شناخت هدف نهايي و معناي زندگي منجر میشود» میدانند (5). در يك تعريف جامع و مانع و در ترسيم فضاي مفهوم واژههای سلامت معنوي میتوان گفت سلامت معنوي عبارت است از برخورداري از حس پذيرش، احساسات مثبت، اخلاق و حس ارتباط متقابل مثبت با يك قدرت حاكم و برتر قدسي، ديگران و خود كه طي يك فرآيند پويا و هماهنگ شناختي، عاطفي، كنشي و پیامدی شخصي حاصل میآید. اين تعريف تا حدودی، حدود در نظر گرفتهشده براي هر تعريفي از سلامت معنوي را در نظر گرفته است (6).

سلامت معنوی شامل سه بعد شناخت، عواطف و کنش است. بعد شناختی، برخورداری از شناخت يا معرفت ويژه نسبت به خدا، انسان و خلقت و پذیرش خدا و قوانین الهی بوده و اولین گام درحرکت بهسوی خداوند است. اولین قدم در این بعد شناخت خود است؛ این گام مهمترین گام برای دستیابی به شناخت خداوند است. گام بعد عواطف، احساس آرامش، نشاط، اميد و محبتورزی نسبت به خدا و انبيای الهی است. از مهمترین شاخصهای سلامت معنوی و حالات انسان معنوی، عواطف مثبت (محبتورزی نسبت به خدا و انبيای الهی و تجربه معنوی) است. بعد كنش، روشی است كه فرد عقايد معنوی درونی خود را در جهان خارج آشكار میکند (7).

از طرف دیگر، یکی از نیازهای روانی بشر شادی و نشاط است که به دلیل تأثیر عمدهای که بر زندگی افراد دارد، همواره ذهن انسان را به خود مشغول کرده است. نشاط و شادی از نيازهای اوليه فطری و ضروری انسان به شمار میرود و میتوان آن را از مهمترین عوامل سلامت خانواده و جامعه انگاشت. روح اميد و تلاش و پيشرفت در پرتو يك زندگی شاد و بانشاط است (8).

واژه شادی در انگلیسی^[1] را میتوان به دو معنا به کاربرد: یکی شادي است که در این صورت از هیجان مثبت در زمان حال سخن گفتهایم؛ اما معنای دوم آن، شادکامی و سعادتمندي است که در این معناي اخیر، شادکامی با خشنودي و رضایت از زندگی مترادف است و به نظر میرسد آنچه در روانشناسی مثبتگرا از آن بحث میشود، این معنا از آن میباشد (9). خطیب به نقل از ارسطو شادكامی را در خوب بودن، نيكیكردن و زندگی در سايه آن میدانست (10).

به نظر میرسد گستردهترین پژوهش در زمینه شادکامی روانشناختی توسط آرگایل انجامگرفته باشد. وی حاصل پژوهشهایش را در کتابی با عنوان «روانشناسی شادی» گزارش نموده است. آرگايل درباره معنای شادكامی مینویسد: گاهی گفته میشود كه مفهوم شادکامی، مبهم و اسرارآميز است. اما واضح است كه بيشتر مردم بهخوبی میدانند شادکامی چيست. در زمینهیابیها كه از مردم درباره معنای شادكامی سؤال شده، پاسخ دادهاند كه غالباً شادكامی عبارت است از: بودن در حالت خوشحالی و سرور يا ديگر هیجانهای مثبت، يا عبارت است از: راضی بودن از زندگی خود. البته وی معتقد است كه علاوه بر اين دو جزء، يعنی عواطف مثبت و رضايت، جزء سومی نيز وجود دارد كه عبارت است از: فقدان افسردگی و اضطراب يا ديگر عواطف منفی (11).

ارتباط بین سلامت معنوی و شادکامی و تأثیر هر یک بر زندگی انسان، همواره یکی از موضوعات مهمی است که توجه زیادی به آن نشده است. در این تحقیق، هدف تعیین ارتباط بین سلامت معنوی و ابعاد آن شامل شناختی، عواطف و کنش با شادکامی است. این موضوع در دانشجویان که همواره با یک محیط علمی و پژوهشی سروکار دارند و آیندهسازان کشور میباشند، حائز اهمیت بیشتری دارد. دانشجويان در کشور ما روزانه با استرسهای زيادي مواجه میشوند كه سلامت رواني و جسمیشان را به مخاطره میاندازد. نتایج برخی تحقیقات نشان میدهد که در حدود 50% دانشجویان دارای درجاتی از افسردگی، 73% از دانشجویان دارای درجاتی از اضطراب و 30% دارای درجاتی از استرس و پیامدهای آن میباشند (12). در چنين شرايطي، منبعي كه میتواند به آنها كمك كند معنويت است؛ زيرا میتواند آنها را در بهکارگیری حل مسائل و درك ارزش و غناي زندگي ياري دهد. سلامت معنوي آنها را قادر میسازد تا به مشکلات نگاه دیگر داشته و خود را به خداوند نزدیکتر احساس کنند و همین موضوع احساس نشاط و شادی آنها را بیشتر میکند. وقتي دانشجویان احساس شادي كنند، خلاقتر و كارآمدتر میشوند و میتوانند بهتر تحصیل کنند (13). بنابراين، میتوان اذعان كرد كه تقويت معنويت در بین دانشجویان، بهعنوان عامل مهمي در پيشبرد سطح سلامت آنان میباشد که به دنبال آن سلامت روان و شادکامی آنان بهبود مییابد.

پژوهشهای پیرامون شادکامی در ایران انجامشده است که نخست میتوان به پژوهش قادریبافی اشاره کرد که در این پژوهش وی به بررسی مفهوم شادمانی، شناسایی شادی، جلوههای شادی در دنیا، توهم شادی، زمینههای ایجابی و سلبی پیامدهای شادی پرداخته است (14). پژوهش بعدی توسط داوودی کهکی انجامشده است که این پژوهش از نوع توصیفی است، شناخت خالق، شناخت خود و توجه به وعدههای الهی از عوامل شادی و حسد و ناامیدی، اختلاف و نفاق با عنوان موانع نشاط معرفی و توضیح دادهشده است (15). پژوهش علیمحمدی و جانبزرگی به بررسی رابطه بین شادکامی با جهتگیری مذهبی و شادکامی روانشناختی و افسردگی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که بین شادکامی دینی و شادکامی روانشناختی رابطه معنادار مثبت و بین شادکامی دینی و افسردگی یک همبستگی منفی وجود دارد (16).

فرانسيس و همكاران با هدف بررسی رابطه بين نگرش دينی و شادكامی در نوجوانان، به كمك مقياس شادكامی آكسفورد گزارش دادهاند كه، بين شادكامی و نگرش دينی رابطه ضعيف، اما معناداری وجود داشته است (17). در مطالعهای ديگر بيرد و همكاران چهار عامل شادكامی و رابطه آن را با تعهد دينی موردبررسی قراردادند. آنان دريافتند كه تعهد دينی، پیشبینیكننده شادكامی است (18). مطالعات بوهنلین و لوئیس (19)، هالاهمی و همکاران (20)، كارنزارو و همكاران (21) نشاندهنده رابطه مثبت معنادار بين شادكامی و خوشبختی با نگرش و باورهای دينی است. آزاد و يزدانی (22) به بررسی رابطه بين نگرش دينی، سبکهای مقابلهای و شادكامی در دختران و پسران دبيرستانی اصفهان، در سال تحصيلی 1382-1383 پرداخت. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد كه بين نگرش دينی با شادكامی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتايج تحقيق پارگامنت و همكاران (23) نشان میدهد افرادی كه بهطور مكرر دعا میکنند، كمتر از افسردگی و اضطراب رنج میبرند.

هدف اصلی این تحقیق رابطه بین سلامت معنوی و شادکامی در میان دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس در سال 1392 است.

مواد و روشها

این تحقیق از نوع توصیفی، تحلیلی بوده که در سال 1392 در دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. جامعه آماري در اين پژوهش كليه دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس در سال 1392 بودند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران تعیینشده است. طبق این فرمول حجم نمونه تعداد 90 نفر از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس بهدستآمد.

*10%

در این تحقیق30/0q=، 70/0p= و مقدار d= 0/03 با سطح اطمینان 95% فرض شده است. تعداد 90 پرسشنامه بهصورت تصادفی در بین دانشجویان دانشگاه از رشتهها و دانشکدههای مختلف (علوم پزشکی، مهندسی، هنر و...) در نیمسالهای تحصیلی مختلف و در مکانهای مختلف دانشگاه اعم از کتابخانه، مسجد و سایر مکانها و از طریق مستقیم و یا بهصورت ایمیل و در برخی موارد با کمک اساتید در کلاس توزیع شد. قبل از توزیع برای دانشجویان توضیح مختصری در مورد موضوع پرسشنامه داده شد. درنهایت تعداد 90 پرسشنامه جمعآوری گردید.

پرسشنامه مورداستفاده در اين تحقيق جمعاً شامل 52 سؤال بود كه 20 سؤال آن مربوط سلامت معنوی و 29 سؤال مربوط به شادکامی و 3 سؤال مربوط به سؤالات تکمیلی است. پرسشنامه استاندارد سلامت معنوی الیسون شامل 20 سؤال که بر اساس طيف ليکرت بهصورت کاملاً موافق، موافق، بدون نظر، مخالف و کاملاً مخالف است. به هريك از پاسخها نمره ۱ تا ۵ داده شد. نمره کل سلامت معنوی جمع نمرات سه بعد شناخت، کنش و عواطف میباشد که بین 20 تا 120 قرار دارد. در عبارتهای با فعل مثبت پاسخهای «کاملاً موافق» نمره 5 و «کاملاً مخالف» نمره 1 داده شد. بقیه عبارتها با فعل منفی بهصورت برعکس نمره داده شد. این پرسشنامه در ایران نیز توسط سایر محققین مورداستفاده قرارگرفته و پایائی آن مورد تائید قرارگرفته است (24). برای سنجش شادکامی از ابزار پرسشنامه استاندارد شادکامی آکسفورد با 29 سؤال استفادهشده که براي گزینهها همیشه، گاهی، کم و اصلاً به ترتیب نمرات 4، 3، 2 و 1 در نظر گرفتهشد. محدوده نمره این پرسشنامه بین 0 تا 87 قرار دارد. مطابق نظر آرگایل حیطههای این پرسشنامه در پنج دسته قابلتفکیک میباشند: رضايت از زندگی، حرمت خود، بهزيستی فاعلی، رضايت خاطر، خلق مثبت. پایایی و روايی اين پرسشنامه توسط عليپور و آگاههريس سنجيده شده و نتايج نشان دادند كه برای اندازهگیری شادكامی در جامعه ايرانی از روايی و پایایی مناسب برخوردار است (25). جهت تعیین روایی پرسشنامه در این تحقیق از روش روایی محتوایی که توسط پانل متخصصان مورد تائید قرار گرفت، استفاده شد. جهت تعیین پایائی پرسشنامه، از ضريب آلفاي كرونباخ استفادهشد که مقدار آلفای محاسبهشده مربوط به سلامت معنوی 90/0 و شادکامی 94/0 و درنهایت ضریب کل برابر 95/0 بود.

برای تجزیهوتحلیل دادها از نرمافزار SPSS13 و روشهای آماری توصیفی (فراوانی و درصد فراوانی) و تحلیلی (ضریب همبستگی پیرسون، آزمون منویتنی، تجزیهوتحلیل رگرسیون خطی) استفاده شد.

یافتهها

از کل شرکتکنندگان 50 نفر (3/37%) زن و 40 نفر (9/29%) را مردان تشکیل دادهاند. مابقی اطلاعات جمعیتشناختی در جدول 1 آمده است. درصد، میانگین و انحرافمعیار نمرات زیرمقیاسهای سلامت معنوی و شادکامی دانشجویان در جدولهای 2 و 3 مشخصشده است. با توجه به نتایج جداول 2 در بین سه زیرمقیاس بیشترین میانگین نمره 07/4 مربوط به زیرمقیاس بعد شناخت و کمترین میانگین نمره 58/3 مربوط به زیرمقیاس بعد عواطف است. در بین پنج زیرمقیاس شادکامی بیشترین میانگین مربوط به حیطه رضایت خاطر با نمره 01/3 و کمترین آن مربوط به بهزیستی فاعلی با نمره 61/2 است. ميانگين نمره سلامت معنوی با توجه به جمع میانگین (انحرافمعیار) نمرات 3 مقیاس در دانشجويان 1/76 (85/12±) و ميانگين نمره شادکامی با توجه به نمرات 5 مقیاس در دانشجويان 46/75(87/14±) بهدستآمد (جدولهای 2 و 3).

جدول 1. اطلاعات جمعیتشناختی نمونه موردمطالعه

درصد فراوانی	فراوانی			متغیر
جنسیت
9/29		40	مرد
3/37		50	زن
سن
1/35		47	تا 25 سال
2/11		15	30-26
2/16		22	35-31
3		4	40-36
5/1		2	41 به بالا
تحصیلات
5/54		73	کارشناسی ارشد
7/12		17	دکتری
وضعیت تأهل
8/44		60	مجرد
4/22		30	متأهل
وضعیت مسکن
1/38		51	خوابگاهی
7/18		25	اجارهای
4/10		14	شخصی
وضعیت شغلی
4/25		34	شاغل
8/41		56	غیرشاغل
علاقهمند به رشته تحصیلی
7/15		21	خیلی زیاد
41		55	زیاد
4/10		14	کم

جدول 2. درصد، میانگین و انحراف معیار نمرات زیرمقیاسهای سلامت معنوی دانشجویان

زیرمقیاس	سؤالات	درصد میزان انجام					میانگین	انحراف معیار
		کاملاً موافق	موافق	بدون نظر	مخالف	کاملاً مخالف
بعد شناختی	نمیدانم كه هستم، از كجا آمدهام و به كجا خواهم رفت.	7/6	1/11	8/17	3/33	1/31	71/3	211/1
	عقيده دارم كه خداوند مرا دوست دارد و مراقب من است.	8/67	6/25	3/3	3/3	0/0	58/4	719/0
	معتقدم خداوند غيرقابل تجسم است و به من و زندگي روزانه من توجه ندارد.	0/0	8/7	8/7	4/34	0/50	27/4	909/0
	باور دارم كه خداوند به فكر مشكلات من است.	7/46	6/35	0/10	6/5	2/2	19/4	982/0
	زندگي معناي زيادي ندارد.	0/10	0/10	7/16	8/27	6/35	69/3	321/1
	معتقدم، هدف خاصي براي زندهبودنم وجود دارد.	4/44	2/32	0/10	8/7	6/5	02/4	171/1
	کل						07/4	11/1
بعد عواطف	در دعا و خلوت با خداوند احساس رضايت زيادي نمیکنم.	7/6	4/14	2/12	1/31	6/35	74/3	268/1
	احساس میکنم زندگي يك تجربه مثبت است.	1/31	9/38	9/18	8/7	3/3	87/3	051/1
	احساس میکنم آينده نامعلومي دارم.	9/8	9/18	0/20	7/36	6/15	31/3	205/1
	در زندگي به حد كمال رسيده و از زندگي رضايت دارم.	9/8	7/26	6/35	0/20	9/8	07/3	089/1
	نسبت به مسير زندگي كه در پيش رو دارم، احساس خوبي میکنم.	1/21	1/51	4/14	9/8	4/4	76/3	031/1
	از زندگیام لذت زيادي نمیبرم.	0/9	2/11	5/13	2/56	1/10	47/3	109/1
	نسبت به آیندهام احساس خوبي دارم.	7/26	3/43	7/16	9/8	4/4	79/3	076/1
	ارتباط با خداوند به من كمك میکند تا احساس تنهايي نكنم.	0/40	1/41	0/10	4/4	4/4	08/4	041/1
	احساس میکنم زندگي پر از ناملايمات و ناخوشیها است.	6/15	6/35	3/13	4/24	1/11	20/3	283/1
	کل						58/3	17/1
بعد کنش	با خداوند ارتباط معنادار خاصي دارم.	0/27	4/40	3/21	6/5	6/5	78/3	085/1
	از خداوند نيرو و حمايت زيادي دريافت نمیکنم.	2/2	2/11	1/10	4/40	0/36	97/3	060/1
	ارتباط فردي رضايت بخشي با خداوند ندارم.	7/6	7/15	7/15	3/39	5/22	55/3	197/1
	وقتي رابطه صميمي و نزديك با خداوند دارم، احساس كمال میکنم.	2/42	8/37	4/14	3/3	2/2	14/4	943/0
	ارتباط با خداوند در احساس سلامتي من نقش دارد.	0/40	9/38	4/14	3/3	3/3	09/4	990/0
	کل						90/3	07/1

جدول 3. درصد، میانگین و انحراف معیار نمرات زیرمقیاسهای شادکامی دانشجویان

زیرمقیاس	سؤالات	درصد میزان انجام				میانگین	انحراف معیار
		همیشه	گاهی	کم	اصلاً
حیطه رضایت زندگی	من بينهايت شاد هستم.	9/8	0/60	3/23	8/7	70/2	741/0
	احساس اطمينان دارم كه آينده سرشار از اميد است.	0/33	9/48	2/10	0/8	07/3	868/0
	من درمجموع از همهچیز راضي هستم.	7/26	0/40	6/25	8/7	86/2	906/0
	احساس میکنم تمام ابعاد زندگي تحت كنترل من قرار دارد.	3/13	4/44	6/25	7/16	54/2	926/0
	احساس میکنم زندگي سرشار از پاداش است.	6/32	6/41	9/16	0/9	98/2	929/0
	از آنچه كه هستم شادمانم.	9/28	0/50	6/15	6/5	02/3	821/0
	من هميشه يك اثر خوب روي رويدادها دارم.	4/24	0/40	1/31	4/4	84/2	847/0
	من به زندگي عشق میورزم.	4/44	3/33	7/16	6/5	17/3	903/0
	کل					89/2	88/0
حیطه حرمت خود	من خيلي به ديگران علاقهمند هستم.	4/34	8/47	8/17	0/0	17/3	707/0
	هر نوع تصميمي را میتوانم بهراحتی بگيرم.	1/21	3/43	7/26	9/8	77/2	887/0
	احساس میکنم قادر به انجام هر كاري هستم.	1/28	7/51	7/15	5/4	03/3	790/0
	اين روزها وقتي از خواب بيدار میشوم احساس میکنم بيش از گذشته انرژي دارم.	3/13	8/37	6/35	3/13	51/2	890/0
	احساس میکنم انرژي بیحدومرزی دارم.	7/15	3/48	3/21	6/14	65/2	918/0
	كل دنيا به نظر من زيبا است.	8/27	2/42	6/15	4/14	83/2	997/0
	من هرگز تا اين حد بهگونهای كه اين روزها ازنظر فكري و ذهني هوشيار هستم، نبودهام.	8/19	2/37	4/31	6/11	65/2	930/0
	کل					2.80	90/0
حیطه بهزیستی فاعلی	احساس میکنم در اوج دنيا هستم.	4/11	0/33	0/33	7/22	33/2	956/0
	من همه را دوست دارم و به همه عشق میورزم.	7/33	7/33	1/28	5/4	97/2	898/0
	تمام رويدادهاي گذشته به نظر من فوقالعاده شاد بودهاند.	0/9	6/32	6/41	9/16	34/2	865/0
	من همواره احساس نشاط میکنم.	8/17	1/51	0/20	1/11	76/2	878/0
	هر چيزي را میخواستم، انجام دادهام.	6/14	3/48	8/25	2/11	66/2	865/0
	کل					61/2	92/0
حیطه رضایت خاطر	وقت من طوري تنظیمشده است كه میتوانم هر چيزي را كه میخواهم انجام بدهم.	0/20	8/37	8/27	4/14	63/2	965/0
	من هميشه ارتباط خوبي با سايرين دارم.	1/41	7/36	0/20	2/2	17/3	824/0
	من هميشه يك اثر نشاطآفرین روي سايرين میگذارم.	3/30	3/48	1/19	2/2	07/3	766/0
	زندگي من درمجموع هدفدار و معنادار است.	4/49	1/28	6/14	9/7	19/3	964/0
	کل					01/3	90/0
حیطه خلق مثبت	من هميشه متعهد و درگير هستم.	4/40	8/34	1/19	6/5	10/3	905/0
	من فكر میکنم دنيا يك مكان فوقالعاده است.	2/20	1/46	3/21	4/12	74/2	924/0
	من هميشه ميخندم.	0/20	6/55	1/21	3/3	92/2	738/0
	من فكر میکنم بهطور فوقالعادهاي جذاب به نظر میرسد.	6/13	1/51	4/28	8/6	72/2	787/0
	هر چيزي مرا شگفتزده میکند.	9/7	6/50	1/28	5/13	53/2	827/0
	کل					80/2	85/0

آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین سلامت معنوی و شادکامی همبستگی مستقیم و معنادار وجود دارد (جدول 4). بدینصورت که با افزایش نمره سلامت معنوی، نمره شادکامی افزایش مییابد. (کلیه محاسبات در سطح اطمینان 95% با 5% خطا انجامشده است). همچنین آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین ابعاد سلامت معنوی و شادکامی همبستگی مستقیم و معنادار وجود دارد (جدول 5). بدینصورت که با افزایش نمره ابعاد سلامت معنوی، نمره شادکامی افزایش مییابد. همچنین آزمون پیرسون نشان میدهد که بين تمام حیطههای شادکامی با ابعاد سلامت معنوی همبستگی مستقیم و معناداری وجود دارد (جدول 6).

آزمون منویتنی نشان میدهد که وضعیت تأهل با سلامت معنوی (002/0p=)، بعد شناخت (01/0p=)، بعد عواطف (005/0p=)، بعد کنش (003/0p=) و رضایت زندگی (04/0p=) ارتباط معناداری دارد. اما جنسیت، میزان تحصیلات و وضعیت مسکن بین سلامت معنوی و شادکامی تفاوت معناداری دیده نشد.

بر اساس تجزیهوتحلیل رگرسیون خطی، سلامت معنوی و ابعاد آن رابطه خطی با شادکامی دارند. درنهایت مقدار ثابت و ضریب متغیر مستقل در معادله رگرسیون بهصورت زیر است:

Y=20/242+0/726x

همچنین آزمون رگرسیون خطی نشان میدهد که به ازای یک واحد تغییر در سلامت معنوی، 627/0 تغییر در شادکامی ایجاد میشود.

جدول 4. ماتریس ضریب همبستگی بین «سلامت معنوی» و «شادکامی»

	شادکامی
سلامت معنوی	627/0	ضریب همبستگی پیرسون
		p-value

جدول 5. ماتریس ضریب همبستگی پیرسون بین متغیرهای «ابعاد سلامت معنوی» و «شادکامی»

نام متغير	ضریب همبستگی پیرسون	p-value
بعد شناخت سلامت معنوی و شادکامی	591/۰	00/۰
بعد عواطف سلامت معنوی و شادکامی	608/۰	۰0/۰
بعد کنش سلامت معنوی با شادکامی	459/۰	00/۰

جدول 6. ماتریس ضریب همبستگی بین «ابعاد سلامت معنوی» و «حیطههای شادکامی»

		رضایت زندگی	حرمت خود	بهزیستی فاعلی	رضایت خاطر	خلق مثبت
بعد شناخت سلامت معنوی	ضريب همبستگی پيرسون	568/۰	537/۰	558/۰	498/۰	410/۰
	p-value	00/۰	00/۰	۰0/۰	00/۰	00/۰
بعد عواطف سلامت معنوی	ضريب همبستگی پيرسون	624/۰	529/۰	495/۰	604/۰	427/۰
	p-value	00/۰	00/۰	۰0/۰	00/۰	00/۰
بعد کنش سلامت معنوی	ضريب همبستگی پيرسون	410/۰	359/۰	443/۰	490/۰	398/۰
	p-value	00/۰	01/۰	۰0/۰	00/۰	00/۰

بحث

نتایج این تحقیق نشان داد بین سلامت معنوی و شادکامی ارتباط معنادار وجود دارد. بهبیاندیگر، هرقدر که سلامت معنوی دانشجویان بیشتر باشد، شادکامی آنها نیز بیشتر است. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که بین تمام ابعاد سلامت معنوی و شادکامی ارتباط معناداری وجود دارد.

موضوع موردبحث در پژوهش حاضر، جنبهاي تلفيقي و موضوعي نو در حوزه آموزش بهداشت بوده و از سوی دیگر با كمبود پيشينه تحقيقاتي مواجهه است؛ بهطوریکه مطالعات انجامشده فقط در رابطه با موضوعاتی مانند معنویت، دینداری با شادکامی و یا در رابطه هوش معنوی با شادکامی و سایر موضوعات مربوطه پرداختهاند. در ميان تحقيقات انجامگرفته، كمتر تحقيقي سلامت معنوی را با تمام ابعاد و مؤلفههای آن، در رابطه با شادکامی و حیطههایش مورد پژوهش قرار دادهاند. از میان پژوهشها و مطالعات انجامشده، تحقیقاتی با مطالعه حاضر همسویی دارند. پژوهش نجفی و همکاران نشان داد بین معنویت فرد و احساس شادکامی رابطه مستقیم وجود دارد (26).

در مطالعهای که فرینگ و همکاران در رابطه با ارتباط بین سلامت معنوی، مذهب و امیدواری انجام داند، به این نتیجه دستیافتند که بین دینداری درونی و سلامت معنوی و امیدواری و حالات خلقی مثبت رابطه مستقیم دارد (27). منظریتوکلی و عراقیپور در پژوهشهایی نشان دادند که میان شادکامی و دینداری ارتباطی مثبت وجود دارد (28). غباریبناب و متولیپور ارتباط منفی میان اضطراب و افسردگی و معنویت در دانشجویان دانشگاه تهران را نشان دادند (29). دولتیل و فارل در پژوهشی بیان کردند که سطح افسردگی افرادی که معنویت بالایی دارند، پایینتر است (30). درباره رابطه معنویت و سلامت، مجلات پزشکی در آمریکا تفسیرهایی بیان نمودهاند. بیشتر پژوهشهای بنیادی، روابط مثبتی بین افزایش معنویت و افزایش پیآمدهای سلامتی یافتند (31).

نتیجهگیری: با توجه به یافتههای این تحقیق، میتوان نتیجه گرفت که یکی از مهمترین دلایلی که دانشجویان احساس شادی در ارتباط با خداوند ندارند مربوط به عدم شناخت کافی از خود و خداوند است. همانطور که قبلاً اشاره شد حدود 65% از دانشجویان به این سؤال (نمیدانم که هستم، از کجا آمدهام و به کجا خواهم رفت) پاسخ مخالف دادهاند. این پاسخها نشان میدهد که دانشجویان در بعد شناخت (شناخت خود و خداوند) نیاز به تقویت بیشتری داشته و بهتر است در این رابطه مسئولین دانشگاه با برنامهریزی دقیق در این بعد برای دانشجویان تلاش کنند. چراکه برخورداری از شناخت و معرفت ویژه نسبت به خدا، انسان و جهان هستی، رابطه انسان را با پروردگار عالم قوی و پایدار میکند و او از این ارتباط هر لحظه احساس رضایت و شادمانی میکند. ازجمله نتیجه مهم دیگر این تحقیق در بعد عواطف، مربوط به لذت زندگی است (از زندگی لذت زیادی میبرم) که 3/66% دانشجویان اذعان داشتند که از زندگی خود لذت میبرند و این موضوعی با جنبه مثبت است که مسئولین دانشگاه میتوانند آن را تقویت کنند و حتی میتواند موضوعی برای تحقیقات آینده باشد که چطور میتوان لذت معنوی و مادی دانشجویان را در راستای رسیدن به خداوند، بالا برد. یکی دیگر از نتایج این تحقیق، در مورد احساس رضایت و احساس کمال در دعا و خلوت با خداوند است.% دانشجویان با پاسخگویی به سؤالات در بعد کنش به این مطلب اشاره داشتند که در خلوت با خداوند احساس رضایت میکنند و 9/78% از دانشجویان اذعان داشتند که ارتباط با خداوند در احساس سلامتی آنان نقشی دارد. البته 4/13% اذعان نمودند که از خداوند حمایت زیادی دریافت نکرده و 4/22% نیز ارتباط رضایت بخشی با خدا ندارند. در همینجا باید اینطور بیان کرد که عدم شناخت و عدم مطالعه کافی در رابطه با انسان و خداوند میتواند دلیل این موضوع باشد و نیاز به برنامهریزی آموزشی در دانشگاه دارد.

نتیجهگیری: نظر به اينكه عواطف با شادکامی بیشترین ارتباط را دارد، میتوان با برنامهریزی در بعد عواطف میتوان برای دانشجویان تا حدی نشاط را به ارمغان آورد. لذا ايجاد و ترويج فرهنگ اسلامي (اعتماد، صداقت، احساس مسئوليت و ...) در بين دانشجویان در تحقق و افزايش شادکامی مؤثر خواهد بود. لذا هرقدر دانشگاه برای سلامت معنوی دانشجویان سرمایهگذاری کند، منجر به شادکامی آنها شده و درنتیجه پیشرفت تحصیلی مضاعفی خواهد داشت و دانشجویان با رضایت خاطر و خلق مثبت بیشتری میتوانند برای پیشرفت علمی و معنوی خود قدم بردارند. درنتیجه هر چه قدر دانشجویان از میزان شناخت، عواطف و کنش سلامت معنوی بیشتر بهره ببرند به شادکامی پایدارتری دست پیدا خواهند کرد.

سپاسگزاری

بدینوسیله از اساتید دانشکده علوم پزشکي دانشگاه تربیتمدرس و کليه افرادي که در این مطالعه همکاري نمودهاند صميمانه تشکر و قدرداني میگردد.

References:

1. Esfahani M. Spirtual health and comments. Quarterly Journal of Medical Ethics. 2010; 14(4):41-9. [Persian]

2. WHO: International Statiscial Classification of Diseases and Health Related Problems ICD-10. 2nd Edition, Geneva, Switzerland 2005.

View Link

3. World Health Organization, Public health Surveillance. Last Cited on 2012 June 05: from

http://www.who.int/topics/public_health_surveillance/en/.

4. Khomeini R.The forty hadiths. Institute for compilation and publication of Imam Khomeini works. Qom 1994; 13. [Persian]

5. Hungelman J, Kenkel-Rossi E, Lessen L, Stollenwerk L M. Spiritual well-being in older adults: harmonious interconnectedness. Journal of Religion Health. 1985; 24:147-53.

Abstract

6. Abasi M, Azize F, Shamsi-Ghoshki E., Naseri-Radand M, Akbari-Laleh M. The conceptual and operational definition of spiritual health: A methodological study. Journal of Medical Ethics. 2001; 6(2):11-43. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

7. Salarifar M, Shojae M and et al. Mental health with the attitude of the Islamic resources. Qom: Research Institute of Hawzah & university, 2010. [Persian]

8. Farahzad H.happiness.Tobay mohebat publications 2013. Persian.

9. Buss D. The evolution of happiness. American Psychologist. 2000; 55(1):15-23.

Abstract

10. Khatib M. Happiness from the perspective of Islam. Qom: Darolhadith Publications, 2012. [Persian]

11. Argyle M. The psychology of happiness: Routledge; 2013.

View Link

12. Dehdari T, Yarahmadi R, Taghdisi M and et al. The relationship between meaning in life, stress, anxiety and depression status among collage studentsof Iran University of medical science in 2013. Journal of Health Education and Health Promotion. 2013; 1(3):83-92. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

13. Yaghobi A.The relationship between happiness and spiritual intelligence among student of Hamedan Buali University. Journal of Research in Educational Systems. 2010;4(9):85-95. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

14. Ghaderebafe M. The concept and position of happiness in the Quran and hadith. Master’s degree dissertation in Quranic and hadith Sciences. Tarbiat modares University 2002. [Persian]

Abstract

15. Davoodekohake M. happiness from the perspective of interpretated quran and ahadith. Master’s degree dissertation. The Imam Khomeini Educational & Research institute 2003. [Persian]

16. Alimohammade K, Janbozorge M. The relationship between happiness with religious orientation and happiness with psychological orientation and depression. Journal of Psychology and Religion. 2008;1(2):131-46. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

17. Francis L, Jones H, Wilcox C. Religiosity and Happiness: during adolescence, young adulthood and later life. Journal of Psychology and Christian 19: 245-57.

18. Byrd K, Lear D, Schwenka S. Mysticm as a predictor of subjective well-being. International Journal for the Psychology of Religion. 2000;10(4):259-69.

Abstract

19. Lewis CA. Cultural stereotype of the effects of religion on mental helth. Br J Med Psychol. 2001 Sep;74(Pt 3):359-67.

Abstract

20. Maltby J, Lewis C, Day L. Religious orientation and psychological well-being: The role of the frequency of personal prayer. British Journal of Health Psychology. 1999;4(4):363-78.

Abstract

21. Cartanzaro S, Horaney F, Creasy G. Hassles, coping, and depressive symptoms in an elderly community sample: The role of mood regulation expectancies. Journal of Counseling Psychology. 1995;42(3):359-65.

Abstract

22. Azad H, Yazdane F. Relationship between religion attitude coping style and happiness in girls and boys. Journal of Knowledge and Research in Psychology. 2003.16(2):29-46. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

23.Pargament KI, Smith BW, Koenig HG, Perez L. Patterns of positive and negative religious coping with major life stressors. Journal for the scientific study of religion. 1998:710-24.

Abstract

24.Dehshiri G, Sohrabi F and et al. Evaluation of psychometrics properties spiritual well-being scale among student. Quarterly Journal of Psychological Studies. 2008;4(3):129-144. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

25.Alipour A, Agah-Heris M. Reliability and validity of the oxford happiness inventory among Iranians. Developmental Psychology (Journal of Iranian Psychologists). 2007;3(12):287-298. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

26.Najafi M, Erfan A. Evaluation of qualitative and quantitative relationship between spirituality, happiness and Professional empowerment of teachers. New Educational Approach. 2012;7(2):1-22. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

27.Fehring R, Miller J, Shaw C. Spiritual well-being, religiosity, hope, depression, and other mood states in elderly people coping with cancer. Oncol Nurs Forum. 1997 May;24(4):663-71.

Abstract

28. Manzari-Tavakoli A, Eraqipoor N. The relationship between religiosity and happiness among female students of Islamic Azad University of kerman. Quarterly Educational Psychology. 2011; (6): 19-45. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

29.Ghobari-Banab B, Motevalipoor A, Hakimi rad E, Habibi M. Relationship between Anxiety and depression and magnitude of spirituality in students of the University of Tehran. Journal of Applied Psychology. 2009;3(2):110-23. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

30.Dooltil B.R, Fareel M. The association between spirituality and depression in an urban clinic. Prim Care Companion J Clin Psychiatry. 2004; 6(3): 114–118.

Abstract/FREE Full Text

31.Bahrami-Dashtaki H. Meaning and spirituality of psychologists. Rahe Tarbyat. 2011;10:143-60. [Persian]

Abstract/FREE Full Text

---

[1] Happiness