Physical
Activity in Woman
Promoting Physical
Activity in Women Referred to Health Centers Applying the Trans-theoretical
Model
Nahid Eskandari,1
Marzieh Araban, 2* & Amal Saki Malehi3
1. MSc. Student of Health Education and Promotion, School of Health, Ahvaz Jundishapur
Univ of Medical Sciences (AJUMS), Ahvaz, Iran
*2. PHD in Health Education and Health Promotion,
Assistant Professor, Dept. of Public Health, School of Health, AJUMS, Ahvaz, Iran
(Corresponding Author) arabanm@ajums.ac.ir
3.
Assistant Professor in Biostatistics, School Of Health, School of Health,
AJUMS, Ahvaz, Iran
ABSTRACT
Background and
objective: Despite
all its advantages, many people still engage less physical activity in their leisure
time. In this context, a theory-based intervention to promote
physical activity in women referred to Izeh health centers was
designed.
Methods: In a
quasi-experimental study, a random sample of 120 women was
selected and randomly assigned into experimental and control groups. A valid and reliable questionnaire
including data on stages of change, benefits, barriers, self-efficacy and
processes of change were used to collect the data. Data were gathered at baseline. educational intervention including lecture
and group discussion was implemented for the experimental group. After 3-month follow-up, data were
collected again and analyzed via SPSS16 using t test and
Chi-square at the level of 0.05 significance.
Results: Although before the intervention, there was no
significant association between experimental group and control, after the
intervention, stage transition was significant between the two groups (p<0.05).
The mean scores of the variables increased: self-efficacy (from 19.38±4.03 to
23.60±2.79), benefits (from 11.95±5.18 to 19.95±6.03), processes of change
(from 33±7.57 to 47.23±5.01). This difference was not significant for barriers
between two groups (p>0.05).
Conclusion: Implementing
interventional programs based on Trans-theoretical Model could improve physical
activity behavior.
Paper Type: Research Article.
Keywords: Trans-theoretical Model (TTM), Regular physical
activity, Women, Izeh.
u
Citation: Sobhi-Gharamaleki N, Porzoor P, Aghajani S & Narimani
M.
Effectiveness
of Emotion Regulation Training on Reduction of Anxiety, Stress and Depression Symptoms among University Students.
Iranian Journal of Health Education and Health Promotion. Spring 2015;3(1):[14-22].
فعالیت بدنی
زنان
ارتقاء
فعالیت بدنی زنان
مراجعهکننده
به مراکز بهداشتی
درمانی با
استفاده از الگوی
فرانظریهای
ناهید
اسکندری،1
مرضیه عربان2*
و امل ساکیمالحی3
1. دانشجوی
کارشناسیارشد
آموزش بهداشت
و ارتقاء
سلامت، دانشکده
بهداشت، دانشگاه
علوم پزشکی
جندیشاپور
اهواز، اهواز،
ایران
*2. دکترای آموزش
بهداشت و
ارتقاء سلامت،
استادیار گروه
بهداشت
عمومی، دانشکده
بهداشت،
دانشگاه علوم پزشکی
جندیشاپور اهواز،
اهواز، ایران
(نویسنده
مسئول) arabanm@ajumsa.c.ir
3. استادیار آمار زیستی،
دانشکده بهداشت،
دانشگاه علوم پزشکی
جندیشاپور اهواز،
اهواز، ایران
چکیده
زمینه و هدف: با وجود تمام
مزایای
فعالیت بدنی،
بسیاری از
مردم در اوقات
فراغت خود هنوز
مقدار کمی به
آن میپردازند.
در این راستا،
مداخلهای نظریهمحور
با هدف ارتقای
سطح فعالیت
بدنی در زنان مراجعهکننده
به مراکز بهداشتی
درمانی شهر ایذه
انجام گردید.
مواد و روشها: در این
مطالعه
مداخلهای
نیمهتجربی، یک
نمونه تصادفی
از 120 نفر از زنان
نفر انتخاب
شدند و بهطور
تصادفی در دو گروه
آزمون و شاهد
قرار گرفتند.
برای جمعآوری
دادهها از
یک پرسشنامه
روا و پایا که
شامل دادههای
مربوط به متغیرهای
مراحل تغییر، منافع،
موانع،
خودکارآمدی و فرایندهای
تغییر بود، استفاده
شد. دادههای
اولیه جمعآوری،
سپس مداخله
آموزشی، بهصورت
سخنرانی و بحث
گروهی، برای
گروه آزمون
انجام گردید. 3
ماه بعد از
پیگیری، دادهها
توسط SPSS16 با آزمونهای
تی و کایاسکوئر
در سطح معناداری
05 /0 تجزیهوتحلیل
شدند.
یافتهها: اگرچه
قبل از مداخله
ارتباط
معناداری بین
نمرههای
سازهها در گروه
آزمون و شاهد وجود
نداشت، اما پس
از مداخله،
صعود طی مراحل
تغییر (05/0 (p <
و ارتباط
میان سایر
سازهها
معنادار بود. میانگین
نمرههای سازههای
خودکارآمدی، منافع
و فرآیندهای تغییر،
به ترتیب از 03/4±38/19 به 79/2±6/23،
18/5±95/11 به 03/6 ±95/19، 57/5±33 به 01/5±23/47 افزایش
یافت. این
تفاوت در مورد
موانع بین گروهها
معنادار نبود.
(05 /0 p >)
نتیجهگیری: طراحی و اجرای
برنامههای
مداخلهای بر
مبنای الگوهای
تغییر میتواند
باعث ارتقای
رفتار فعالیت
بدنی گردد.
نوع
مقاله:
مطالعه
پژوهشی
کلیدواژهها: الگوی
فرانظریهای،
فعالیت بدنی منظم،
زنان، ایذه.
t
استناد:
اسکندری
ن، عربان م، ساکیمالحی
ا. ارتقاء
فعالیت بدنی
زنان مراجعهکننده
به مراکز
بهداشتی
درمانی با
استفاده از
الگوی
فرانظریهای.
فصلنامه
آموزش بهداشت
و ارتقاء
سلامت. بهار 1394؛3(1):
[14-22].
مقدمه
فعالیت بدنی
منظم خطر
گستردهتر شدن
مشکلات
سلامتی را
کاهش میدهد؛
مانند اضافهوزن،
بیماریهای
قلبی-عروقی، سکته
مغزی، دیابت
نوع دوم، سرطان
روده بزرگ و پستان،
پوکی
استخوان، کمردرد.
فعالیت بدنی
منظم سیستم
ایمنی را نیز تقویت
میکند. همچنین
به ارتقاء
سلامت روان، خواب
بهتر، کمک
کرده و تحرک و استقلال
در سن بالا را
بهبود میبخشد
(1). فعالیت بدنی طیف
گستردهای از
مزایای کوتاهمدت
تا بلندمدت روانی
ازجمله بهبود
اضطراب، افسردگی
و عزتنفس دارد
(2). بیماریهای
قلبی-عروقی
بیشترین علت مرگومیر
در کشورهای توسعهیافته
است. سازمان جهانی
بهداشت (ساجب)،
نداشتن فعالیت
بدنی را بهعنوان
یکی از عوامل
خطر ابتدایی بیماریهای
عروق کرونر طبقهبندی
کرده است. در
نتایج فراتحلیل
27 مطالعه آیندهنگر
ساجب مشاهدهشده
است که فعالیت
بدنی منظم در
کاهش 35 تا 55% انفارکتوس
قلبی مؤثر است
(3). فعالیت بدنی
به میزان قابلتوجهی
با کاهش مرگومیر
مرتبط است. بااینحال،
مرکز کنترل و پیشگیری
از بیماریهای
کره[1] در سال
2010 میزان
مشارکت در
فعالیت بدنی
با شدت متوسط
در مردان و زنان
بالاتر از 19
سال را تنها 5/11 و
3/10% گزارش کرده
است. دانشکده طب ورزشی
آمریکا[2] در
سال 2014، سه تا
پنج بار
فعالیت بدنی
در هفته را
توصیه میکند. مدت
زمان توصیه
شده برای رفتار
فعالیت بدنی
از طرف ساجب
وایالات متحده
مشابه هم می
باشد(4). وزارت
بهداشت
نیوزلند انجام
فعالیت بدنی
را بر اساس
شدت به سه نوع
تقسیم کرده
است: سبک، متوسط
و شدید.
فعالیت بدنی
سبک، شامل فعالیتهای
معمولی زندگی هستند
که نیاز به
تلاش کمی دارند
اما
نیاز به صرف
انرژی روزانه هستند.
فعالیتهای بدنی
متوسط، فعالیتهایی
هستند که
مقدار کمی
موجب افزایش
در تنفس و
ضربان قلب میشوند،
اما فرد قادر
به ادامه صحبت
ست. فعالیتهای
بدنی شدید، آنهایی
هستند که
ضربان قلب و
تنفس را به
میزان زیادی
افزایش میدهند
و فرد دیگر قادر
به صحبت کردن
نیست (5). با
وجود تمام
مزایا،
بسیاری از
مردم هنوز مقدار
کمی در اوقات
فراغت به فعالیت
بدنی میپردازند
(1).
ساجب گزارش
کرده است که
میزان شیوع بیتحرکی
در بین زنان 15-64
ساله ایرانی 3/76% است
(6). نتایج برخی
مطالعات نشان
از بیتحرکی
زنان ایرانی
است. یکی از
این مطالعهها
به فعالیت
بدنی در زنان
دیابتی
غیروابسته به
انسولین در
شهر اصفهان پرداخته
است؛ نتایج
این بررسی
نشان داد که 90% زنان
دیابتی در
اوقات بیکاری
بیتحرک هستند.
اگرچه زمان
مربوط به
انجام فعالیتهای
خانهداری در بین
زنان
موردپژوهش از
زنان
آمریکایی
بیشتر بود،
اما 3/99% از
فعالیتهای
خانهداری
زنان دیابتی
از نوع سبک و خیلی
سبک بود (7). زنان
نسبت به مردان
به دلایل
فیزیولوژیک
مانند دوران
بارداری، شیردهی
و یائسگی شانس
بیشتری برای
ابتلا به بیماریها
و ناتوانی
دارند. همچنین
زنان از بیماریهایی
رنج میبرند
که با نداشتن فعالیتهای
جسمانی مرتبط
هستند. از
طرفی فعالیتهای
جسمانی زنان
در بیشتر زمینهها
کمتر از مردان
است (8).
یکی از عمده
چهارچوبهای
نظری برای درک
تغییر رفتار
بهداشتی الگوی
فرانظریهای است (9). الگوی
فرانظریهای
یا TTM[3] توسط
پروچاسکا و دیکلمنت
توسعهیافته
است. از نقاط
قوت این الگو در
پیرامون
رفتار ورزشی، حساسیت
نسبت به درجه
ی آمادگی
افراد (تعیین
مرحله رفتاری
افراد) می
باشد که با
گذشت زمان تغییر
فزاینده ای که
همان ارتقاء
مرحله ی رفتاری
است رخ می دهد
این الگو دارای
عناصر
خودکارآمدی
(اعتماد برای
دستیابی به یک
نتیجه خاص)، تعادل
تصمیمگیری
(جوانب مثبت و منفی
رفتار)، مراحل
تغییر (که
افراد در چه
انگیزهای
هستند) و فرایندهای
تغییر
(راهبردها
برای تغییر
رفتار) است.
مراحل تغییر، قصد
مردم برای
تغییر را نشان
میدهد و فرض بر
این دارد که
افراد از طریق
پنج مرحله
متفاوت حرکت میکنند
(3):
(1) پیشتفکر:[4]
مرحلهای که
افراد فعالیت
بدنی ندارند
یا قصد انجام فعالیت
بدنی در 6 ماه
آینده را
ندارند.
(2) تفکر:[5] افراد
قصد تغییر
رفتار در 6 ماه
آینده را دارند.
(3) آمادگی:[6] افراد
قصد تغییر
رفتار در ماه
آینده را دارند.
(4) عمل:[7] افراد
بیش از یک روز
و یا کمتر از
شش ماه به
انجام رفتار
میپردازند.
(5) حفظ
تغییر:[8] افراد
بیش از 6 ماه
رفتار مطلوب
را انجام میدهند
(10). یکی از فرضیههای
اساسی این
الگو وجود احتمال
لغزش و خطا و درنتیجه
برگشت به
رفتار قبلی در
هر یک از
مراحل فوق است.
دو
سازه «تعادل در
تصمیمگیری» و
«خودکارآمدی» بهعنوان
میانجی عمل
کرده و زمان
وقوع تغییر را
تعیین میکنند.
تعادل در تصمیمگیری
بهعنوان
فواید[9] و مضرات[10] و هزینههای
تغییر رفتار
از دید افراد تعریفشده
است. در هنگام
حرکت به سمت
تغییر، افراد هزینهها
و فواید رفتار
را سبک و
سنگین کرده و بر
اساس آن اقدام
به تغییر یا تغییر
ندادن رفتار خود
میکنند. بهعبارتدیگر،
تعادل در تصمیمگیری
فرایند
ارزیابی
شناختی جنبههای
خوب یا جنبههای
منفی یک رفتار
توسط فرد است و
دلیل تغییر یا
تغییر ندادن رفتار
از سوی فرد را
نشان میدهد (11).
فرایندهای
تغییر شامل فعالیتها
و راهبردهایی
است که فرد را
به پیشروی در
مراحل تغییر
کمک میکند و شامل
2 دسته اصلی فرایند
است: فرایندهای
شناختی که
مرتبط با تفکر
و احساس افراد
در مورد رفتار
غیربهداشتی
است و فرایندهای
رفتاری که
موجب ایجاد
تغییر در رفتار
غیربهداشتی میشوند
(12). فرایندهای
تجربی شامل (افزایش
آگاهی، تسکین
نمایشی،
ارزیابی مجدد
محیط،
خودارزیابی
مجدد و آزادی
اجتماعی) و فرایندهای
رفتاری شامل
(شرطیسازی
تقابلی، ارتباطات
یاری دهنده، مدیریت
تقویت، خود آزادی
و کنترل محرک) می
باشد. نتایج
مطالعه امینی
(13) که به اثربخشی
برنامه آموزش الکترونیکی
بر افزایش
میزان فعالیت
بدنی و نمایه
توده بدنی در
کارکنان زن پرداخته
است، نشان داد
که میانگین
میزان فعالیت
بدنی گروه مداخله
در مقایسه با
گروه کنترل بهطور
معناداری
افزایش پیدا
کرده است. به
علت اهمیت
ارتقاء رفتار فعالیت
بدنی در زنان
و بر طبق
اطلاعات موجود
در شهرستان
ایذه مطالعهای
در ارتباط با رفتار
موردنظر در
بین زنان مراجعهکننده
به مراکز
بهداشتی
درمانی انجامنشده
است. برای این
کار، یک نیازسنجی
از بین تمام مراکز
بهداشتی
درمانی شهر
ایذه انجام
گردید. با
توجه به اینکه
بیشتر زنان در
مرحله پیشتفکر
بودند و در راستای
ارتقاء رفتارهای
بهداشتی، مطالعه
حاضر به
ارتقاء رفتار
فعالیت بدنی
منظم از مرحله
پیشتفکر به
عمل پرداخت.
مواد
و روشها
این
مطالعه بهصورت
مداخلهای نیمهتجربی
بر حسب گروه
آزمون و شاهد
بر روی زنان مراجعهکننده
به مراکز
بهداشتی
درمانی شهر
ایذه در سال 1394-1393
بود. پس از کسب معرفینامه
از دانشکده
بهداشت دانشگاه
علوم پزشکی
اهواز و ارائه آن
به مسئولین
مرکز بهداشتی
درمانی شهر
ایذه و انجام هماهنگیهای
مربوطه، فهرست
تمام مراکز
شهری تهیه شدند
و از بین آنها مراکز
همگن اقتصادی-
اجتماعی
انتخاب گردیدند.
سپس دو مرکز بهصورت
تصادفی ساده
از بین آنها انتخاب
شدند: یک مرکز بهصورت
تصادفی بهعنوان
گروه آزمون و دیگری
بهعنوان
گروه شاهد. پس
از مراجعه به
مراکز
بهداشتی
درمانی، فهرست
زنان موردپژوهش
تهیه گردید.، شماره
پرونده، آدرس و
شماره تماس آنها
جهت دسترسی به
آنها ثبت شد.
معیارهای
ورود به
مطالعه داشتن
سواد خواندن و
نوشتن، باردار
نبودن، تمایل
به شرکت در
پژوهش، نداشتن
بیماری که منع
پزشکی داشته باشد
و اینکه کل
نمونه موردپژوهش
در مرحله پیشتفکر
مراحل تغییر از
الگوی فرانظریهای
قرار بوده باشند.
افراد نمونه
باید حداقل تا
3 ماه آینده
قصد اقامت در
شهر ایذه را نیز
میداشتند. با
یک سؤال 5 آیتمی
مرحله تغییر آنها
مشخص میگردید.
معیار خروج آنها
بارداری و یا
شرکت نکردن در
پژوهش بود.
قبل از شروع برنامه،
اهداف پژوهش
برای زنان
توضیح داده شد.
شرکت افراددر
مطالعه نیز منوط
به داشتن رضایت
و تمایل آنها
بود.
از بین
جامعه، حجم 120
نفر به عنوان نمونه
تعیین گردید؛ 60
نفر برای گروه
آزمون و 60 نفر
دیگر برای
گروه شاهد. در
تعیین حجم
نمونه از نسبت
افراد در
مرحله عمل از روش
بهکاررفته
هاشمیزاده
(8) استفاده
گردید؛ زیرا
این مرحله
رفتاری هدف نهایی
مطالعه هاشمیزاده بود که
طبق فرمول زیر
با توان 95/0 و سطح
معناداری 01/0 تقریباً
برای هر گروه 60
برآورد گردید.
حجم نمونه طبق
فرمول زیر
تعیین گردید.
N
ابزار گردآوری
دادهها شامل
بخش جمعیتشناختی
(سن زنان، تعداد
فرزندان، سن
آخرین فرزند، شغل،
تحصیلات، وزن، قد، تحصیلات و شغل
همسر)، مراحل
تغییر، خودکارآمدی
درکشده، فرایندهای
تغییر، تعادل در
تصمیمگیری و نوع
فعالیت بدنی (سبک،
متوسط یا شدید)
بود. ابزار
گردآوری دادهها،
پرسشنامه استانداردی
چرکزی بود. مراحل
تغییر شامل پنج
سؤال با پاسخ
بلی یا خیر بود.
خودکارآمدی درکشده
شامل پنج سؤال
با پاسخهای پنج
گزینهای (بههیچوجه
مطمئن نیستم، تا
حدودی مطمئنام،
نسبتا مطمئنم،
خیلی مطمئنم
یا کاملاً مطمئنم)
بود. به هر یک
از سؤالات فوق
از 1 تا 5 امتیاز
داده شد. میانگین
نمرات برای افراد
محاسبه گردید؛
طیف نمره 5 تا 25 بود.
تعادل در تصمیمگیری
برای فعالیت
بدنی منظم که جنبههای
مثبت و منفی
انجام فعالیت
بدنی منظم را
مشخص میکرد، شامل
5 سؤال برای
فواید درکشده
با طیف نمره 5 تا
25. چهار سؤال
موانع درکشده
با پاسخهای
پنج گزینهای
(کاملاً
مخالفم، مخالفم،
نظری ندارم، موافقم
یا کاملاً
موافقم)
سنجیده شد و میانگین
نمرات برای افراد
محاسبه گردید؛
طیف نمره این بخش
4 تا 20 بود.
فرایندهای
تغییر شامل 10
سؤال بود که
هر سؤال یک
مورد از 10
فرایند را
موردمطالعه
قرار میداد و پاسخها
بهصورت پنج
گزینهای (هرگز،
به ندرت، گاهی
اوقات، اغلب اوقات
یا همیشه) بود؛
که به ترتیب
از نمره 1 تا 5 داده
شد. میانگین
نمرات برای افراد
محاسبه گردید. طیف نمره
10 تا 50 بود (11،14). اندازهگیری
رفتار
موردنظر از
طریق ارتقاء
در مراحل تغییر
و انجام نوع
فعالیت بدنی (سبک،
متوسط یا شدید)
است. جهت بررسی
روایی مجدد، پرسشنامه
در اختیار ده
نفر از اساتید
قرار گرفت و تغییرات
جزئی اعمال شد.
روایی
پرسشنامه بعد
از محاسبه
میانگین نمرههای
دادهشده
به سؤالات
توسط اساتید
مورد تائید
قرار گرفت. با
توجه به اینکه
گروه اساتید 10
نفر بودند با
نقطه برش جدول
لاوشه مقایسه
عدد بهدستآمده
62/. ≤ بود
و برای سازهها
بین مقادیر
زیر گزارش شد. که
بیشتر از عدد بهدستآمده
از جدول لاوشه
بوده است.
(1- 8.)= CVI، (1 -7.)= CVR
پایایی ابزار
با انجام یک
مطالعه
مقدماتی بر
روی 25 نفر از زنان
مراجعهکننده
و با بهکارگیری
آزمون آلفا
کرونباخ برای
سازه خودکارآمدی
(76 /0=α)، فواید درکشده
(78/0=α)، فرایندهای
تغییر (89/0=α) و موانع درکشده
(73/0=α) مورد تائید
قرار گرفت. سپس
محتوای
آموزشی موردنیاز
طراحی و اجرا
گردید. برای
ایجاد بحثهای
گروهی، اعضای گروه
آزمون بهصورت
تصادفی به شش
گروه ده نفره تقسیم
شدند. برای هر گروه
بهصورت
توافقی فردی بهعنوان
میانجی
انتخاب شد. با
توجه به اینکه
زنان از همان
محلهای که
مرکز بهداشتی
درمانی وجود
داشت بودند،
این افراد به
عنوان میانجی
در جهت تشکیل
جلسات و هماهنگیها
کمک کردند.
برای هر گروه سه
جلسه آموزشی
تشکیل گردید و
هر جلسه 60-50 دقیقه
به طول
انجامید. راهبردهای
مداخله در این
پژوهش در جلسه
اول شامل جلبتوجه
نسبت به
برنامه از
طریق آگاهسازی
در خصوص منافع
فعالیت بدنی، خطرات
و عوارض نداشتن
فعالیت بدنی و
پیامدهای
اتخاذ شیوه
زندگی بیتحرک
بود. در جلسه
دوم برنامه
آموزشی، برگههایی
در اختیار افراد
گذاشته شد تا
منافع و موانع
فعالیت بدنی
را بهصورت
ستونی بنویسند
و بعد آنها را
با هم مقایسه
کنند؛ یعنی منافع
و موانع را
سبک و سنگین
کنند تا برای
رفتار تصمیمگیری
کنند.
توصیهشده که
از فرایندهای
تجربی تغییر الگوی
پروچاسکا
بیشتر در
مراحل اولیه
تغییر استفاده
شود. این درحالی
است که حداکثر
استفاده از
فرایندهای
رفتاری تغییر
باید مربوط به
مراحل عمل باشد
(15). فرایندهای بهکار
رفته جهت
ارتقاء به
مرحله عمل عبارتاند
از: تسکین
نمایشی (از
طریق ایفای
نقش و خاطره
شخصی) بازارزشیابی
محیطی (از
طریق بحث
همراه با شفافسازی
ارزشی) و خودارزشیابی
مجدد (از طریق خیالپردازی)
(16).
در جلسه سوم
با مروری بر
موضوعات جلسه
قبل از
خودآزادی (از
طریق
ایجاد تعهد
عمومی)
استفاده شد (16). برای
گروه شاهد، بدون
هیچ مداخله
آموزشی، پیشآزمون
و پس از سه ماه پسآزمون
گرفته شد. سه
ماه بعد از
آخرین جلسه
آموزشی در گروه
آزمون پرسشنامهها
جمعآوری
گردید.
دادهها با
استفاده SPSS16 و بهکارگیری
آزمونهای تی
و کایاسکوئر با
سطح معناداری
05/0 تجزیهوتحلیل
شدند.
یافتهها
از 120 نفر شرکتکننده
در این مطالعه
60 نفر با
میانگین سنی 61/6 ±
7/28 در گروه
آزمون و تعداد
60 نفر با
میانگین سنی 61/5±6/29
در گروه شاهد
بودند. تعداد
فرزندان زیر
یک سال در هر
دو گروه بیشتر
از سایر سنین
بود. بر اساس
آزمون تی
مستقل اختلاف
معناداری بین
سن زنان بین دو
گروه وجود
نداشت (05/0p>). بر
اساس آزمون کای
اسکوئر سایر ویژگیهای
جمعیتشناختی
اختلاف معناداری
بین دو گروه
وجود نداشت (05/0(p> (جدول 1).
جدول 1. فراوانی
و فراوانی
نسبی ویژگیهای
جمعیتشناختی
واحدهاي پژوهش
|
گروه شاهد |
گروه
آزمون |
متغیر |
|
|
19(7/31) |
24(40)* |
1 |
تعداد فرزندان |
|
23(3/38) |
22(7/36) |
2 |
|
|
52(30) |
14(3/23) |
3+ |
|
|
34(7/55) |
30(50) |
1< |
سن آخرین
فرزند (سال) |
|
15(6/24) |
13(7/21) |
1-2 |
|
|
11(18) |
17(3/8) |
2> |
|
|
9(15) |
5 (8/5) |
ابتدایی |
تحصیلات زنان |
|
8(3/13) |
12(20) |
راهنمایی |
|
|
21(35) |
12(20) |
دبیرستان |
|
|
22(7/36) |
31(7/51) |
دانشگاهی |
|
|
10(7/16) |
5 (3/8) |
ابتدایی |
تحصیلات
همسران |
|
7(7/11) |
14(3/23) |
راهنمایی |
|
|
17(3/28) |
11(3/18) |
دبیرستان |
|
|
26(3/43) |
30(50) |
دانشگاهی |
|
|
14(3/33) |
22(7/36) |
خانهدار |
وضعیت
شغل زنان |
|
46(7/76) |
38(3/63) |
شاغل |
|
|
24(7/56) |
35(3/58) |
آزاد |
وضعیت
شغل همسران |
|
62 (3/43) |
25(7/41) |
کارمند |
|
* اعداد داخل
پرانتز درصد
است
کل
نمونه موردپژوهش
در مرحله پیشتفکر
از الگوی
مراحل تغییر
بودند؛ که پس
از انجام
مداخله
پیشرفت قابلملاحظهای
در مراحل
تغییر را در
گروه آزمون
نشان دادند. بهطوریکه
تنها 13 نفر از
افراد گروه
آزمون در
مرحله پیشتفکر
بودند. اما در
گروه شاهد
پیشرفت قابلملاحظهای
مشاهده نشد.
نتایج آزمون کایاسکوئر
نیز حاکی از
وجود تفاوت
معناداری بعد
از مداخله در
گروه آزمون بود
(05/0>p؛
18/43=2c) (جدول 2).
جدول
2-توزیع
فراوانی و
فراوانی نسبی مرحله
رفتاری
پیشتفکر و عمل
بعد از مداخله
(آزمون کایاسکوئر)
|
عمل |
آمادگی |
تفکر |
پیشتفکر |
گروه |
|
19(7/31) |
18)30) |
10)6/16) |
13(7/21) |
آزمون |
|
2)3/3) |
3)5) |
10)7/16) |
45
(75) |
شاهد |
* اعداد
داخل پرانتز
درصد است
در
مرحله قبل از
مداخله
با استفاده
از آزمون تی
بین
میانگین
نمره سازهها اختلاف
معناداری
وجود نداشت (05/0p>). نتایج
تجزیهوتحلیل
نشان داد که
آموزش در گروه
آزمون با
افزایش میانگین
نمرههای سازهها
همراه بوده
است.البته در
سازه موانع ارتباط
معنادار نبود
(جدول 3). جهت
بررسی نوع
فعالیت بدنی
(سبک، متوسط
یا شدید) از
آزمون کایاسکوئر
استفاده شد؛
بین دو گروه قبل از
مداخله
اختلاف
معناداری
وجود نداشت (05/0p>). نتایج
آزمون نشان
داد که هرچند هیچکدام
از افراد گروه
مداخله به
مرحله فعالیت
بدنی شدید نرسیده
بودند؛ اما
میزان فعالیت
بدنی متوسط در
گروه آزمون بعد از مداخله آموزشی
افزایش پیدا
کرده بود.
نتایج آزمون کایاسکوئر
این معناداری را
تائید کرد: قبل
از مداخله (05/0p>؛ 73/3=2c)
و پس از
مداخله(05/0>p؛ 45=2c)
(جدول 4).
جدول 3. مقایسه
میانگین و انحرافمعیار
نمرات سازههای
الگوی
فرانظریهای قبل و بعد
از مداخله
(آزمون
تی مستقل)
|
p.value |
T |
گروه
شاهد |
گروه
آزمون |
سازهها |
||
|
بعد |
قبل |
بعد |
قبل |
|||
|
04/. |
65/6 |
7/2 ± 38/ 19 |
6/3 ± 37/19 |
79/2 ± 6/23 |
03/ 4 ±38/19 |
خودکارآمدی |
|
001/. |
25/4 |
6/5± 81/11 |
8/5
± 91/11 |
06/6 ±95/19 |
18 /5 ± 95/11 |
منافع |
|
5/. |
57/. |
1/3 ±88/7 1/3 ± 88/7 |
1/3 ±88/7 |
04 / 2 ±61/7 |
2 ± 11 /8 |
موانع |
|
01/. |
5/5 |
3/32±5/6 |
35/32±6/6 |
01/5 ± 23/47 |
57/7 ± 33 |
فرایندهای
تغییر |
* اعداد
داخل پرانتز
درصد است
جدول 4.
توزیع
فراوانی و
فراوانی نسبی نوع
فعالیت بدنی
|
گروه آزمون |
گروه شاهد |
نوع فعالیت
بدنی |
||
|
بعد |
قبل |
بعد |
قبل |
|
|
54(90) |
56(3/93) |
18(30) |
49(17/81) |
سبک |
|
6(10) |
4(7/6) |
42(70) |
11(3/18) |
متوسط |
|
- |
- |
- |
- |
شدید |
* اعداد
داخل پرانتز
درصد است
بحث
مطالعه
حاضر یک
مطالعه مداخلهای
نیمهتجربی
بود. این
مطالعه مبتنی
بر الگوی فرانظریهای
بر ارتقاء
رفتار فعالیت
بدنی از
مرحله پیشتفکر
به عمل در
زنان مراجعهکننده
به مراکز
بهداشتی
درمانی انجام
شد. پس از
مداخله
آموزشی، گروه
آزمون
پیشرفتی را در
مراحل تغییر
نسبت به گروه
شاهد نشان داد.
نتایج
مطالعات صلحی که بر
روی زنان
باردار انجام گرفت
نشان از
پیشرفت افراد
در مراحل
ابتدایی به مراحل
بالاتر را داشت
(15). فِندورف[11]
و همکاران (17) بر روی 272
زن 70 ساله
مطالعه انجام
دادند. بر
اساس الگوی
مراحل تغییر یک
برنامه 28 هفتهای
برای آنها طراحیشده
بود. پس از یک
سال پیگیری، 83% افراد
گروه آزمون و
تنها 17% گروه
شاهد وارد
مرحله عمل و نگهداری
شده بودند؛ که
با یافتههای
مطالعه حاضر
مطابقت داشت. همچنین
نتایج مطالعه حاضر
نشان داد
میانگین نمرههای
سازههای الگوی
در ارتباط با
رفتار در گروه
آزمون پیشرفت معناداری
را داشته است؛
بهجز در سازه
موانع که
میانگین نمره
سازه تغییر معناداری
را نداشت. در
مطالعات
جلیلیان و همکاران
(18) بر روی
کارمندان
میانگین نمرههای همه سازهها
در بین گروه
آزمون افزایش
معناداری را
داشت؛ که فقط
در این سازه
با یافتههای مطالعه
حاضر مطابقت
نداشت. عدم
تطابق ممکن
است ناشی از
تفاوت در ویژگیهای روش
مطالعه باشد؛
یعنی در
مطالعه
جلیلیان و
همکاران جهت
ارتقاء رفتار
فعالیت بدنی
از سیدیهای
آموزش حرکات
ورزشی، جزوه و
کتاب استفادهشده
بود که ممکن
است آموزش
حرکات
در غالب سیدی عاملی
برای کم کردن
موانع بوده باشد.
در مطالعه
حاضر تعداد
زنان دارای
فرزند زیر یک
سال نسبت به
زنان دارای فرزند
با سن بالاتر
بیشتر بودند؛
که ممکن است
موانع بیشتری
را
داشته باشند.
در برخی منابع
مهمترین
مانع انجام ندادن
فعالیت بدنی
توسط زنان را
کمبود وقت به
علت مسئولیتهای
خانوادگی میدانند
(19). در مطالعه
مظلومی و همکاران
(20) جهت بررسی
تعیین تأثیر
آموزش بر اساس
کاربرد الگوی
فرانظری بهمنظور
ارتقاء
رفتارهای تغذیهای
کنترلکننده
دیابت نیز نشان
از ارتقاء
افراد از مرحله
پیش از عمل به
عمل و حفظ
رفتار و همچنین
افزایش نمره سازههای
خودکارآمدی، فرایندهای
تغییر، و موازنه
تصمیمگیری
را نشان داد؛ که
بهجز در سازه
موانع با یافتههای
مطالعه حاضر مطابقت
دارد. در
مطالعه مظلومی
و همکاران (20) افراد
نمونه طی طرح
غربالگری دیابت
در معرض خطر
دیابت شناساییشده بودند
که ممکن
حساسیت آنها
بالاتر
بوده باشد و
در جهت کاهش
قند خون خود تلاش
بیشتری
را با کنار
گذاشتن موانع بهکار
برده بودند.
در مطالعه
هاشمی و همکاران
(8) تأثیر آموزش
بر اساس
الگوی فرانظریهای
در میزان فعالیت
بدنی زنان خانهدار
شهر زاهدان بررسی
شد. نتایج مطالعه
نشان داد که
قبل از آموزش
اختلاف
معناداری بین گروههای
موردمطالعه ازنظر
آگاهی، نگرش، و
سازههای الگوی
فرانظری (مراحل
تغییر، مزایای
درکشده، موانع
درکشده و خودکارآمدی)
وجود نداشت؛
اما پس از
مداخله
افزایش معناداری
در میانگین
نمره آگاهی، نگرش،
و سازههای الگوی
در گروه آزمون
گردید. یافتههای
مظلومی و
همکاران (20)، که
با یافتهها در
ارتباط با
سازهها بهجز
موانع مطابقت
داشته است،
ممکن است به
علت تفاوت در روش مداخله
باشد. در این مطالعه
مظلومی و
همکاران برای
افراد نمونه
برنامه پیادهروی
در خلال
برنامهها
گنجاندهشده
بود که ممکن
است
زنان را جهت
شرکت در فعالیت
بدنی
ترغیب
نموده باشد. نتایج
بررسی حاضر نشان
داد که هیچکدام
از افراد قبل و
بعد مداخله
فعالیت بدنی
شدید نداشتهاند؛
هرچند که میانگین
فعالیت بدنی
متوسط در گروه
آزمون نسبت به
شاهد افزایش
معناداری
داشته است. در
مطالعه هزاوهای
(21) بر روی
دانشجویان نشان
داد که با
افزایش مدت
پیگیری، نوع
فعالیت بدنی
در بین
دانشجویان
ارتقاء پیدا
کرد و حتی
مرحله فعالیت
بدنی شدید هم داشتهاند.
ولی در مطالعه
حاضر هیچیک
از افراد به
مرحله فعالیت
بدنی
شدید نرسیدند.
این عدم تطابق
ممکن است ناشی
از گروه سنی
نمونه موردپژوهش باشد
و به علت
وظایف متنوع
زنان زمان
کافی را برای
انجام رفتار
موردنظر
نداشتهاند. در
مطالعه صلحی
روی دانش
آموزان در جهت
ارتقاء رفتار
فعالیت بدنی
انجامشده
بود
تعدادی از
افراد نمونه
بعد از مداخله
فعالیت بدنی
شدید را انجام
دادهاند که
با یافتههای
مطالعه حاضر
مطابقت نداشت.
این ممکن است
به علت تفاوت
در گروه سنی
باشد؛ زیرا
دانشآموزانِ
راهنمایی
ساعتهای درس
ورزش داشتند و به
فعالیتهای
بدنی شدید میپرداختند
(22). در مطالعه حاضر،
با توجه به اینکه
آموزش باعث پیشرفت
در مراحل رفتاری
در نیمی از افراد
گروه آزمون شده
بود ولی میانگین
نمره موانع تغییر
معناداری را
نشان نداد. همچنین
در مطالعه
حاضر پرسشنامه
مربوط به
موانع شامل 4 سؤال
بود؛ که ممکن
است آموزش
نتوانسته تأثیر
مثبتی روی آنها
ایجاد کند.
لازم است
موانع کاملتری
از انجام
ندادن فعالیت
بدنی در بین
زنان شناسایی
شود. پیشنهاد میگردد
مطالعات کیفی
برای شناسایی موانعی
که در ارتباط
با انجام ندادن
رفتار فعالیت
بدنی منظم در
بین زنان وجود
دارد انجام
گردد. بااینوجود
لازم است که مراکز
بهداشتی درمانی
که دسترسی بیشتری
به زنان دارند
با ارائه آموزشهای
لازم و ضروری
و تأکید بر فواید
ورزش، تلاش نمایند
تا کنار
گذاشتن موانع
برای زنان آسانتر
انجام
گیرد.
این مطالعه محدودیتهایی
نیز داشت این
مطالعه بسیاری
از گروههای
سنی را در
برنگرفته بود؛
زیرا بیشتر
زنان جهت مراقبتهای
فرزندان زیر
شش سال مراجعه
کرده بودند.
دومین
محدودیت این
بود که هیچ
برنامه
نظارتی بر
انجام رفتار
در بین زنان وجود
نداشت و جمعآوری
اطلاعات بهصورت
خودگزارشدهی بود.
پیشنهاد میگردد
در مطالعات
بعدی در طراحی
برنامه
آموزشی این مسئله
مدنظر قرار
گیرد.
نتیجهگیری:
مطالعه
کاربرد الگوی فرانظریهای
بر ارتقاء رفتار
فعالیت بدنی
در زنان مراجعهکننده
به
مراکز
بهداشتی
درمانی بود.
بر اساس این الگو
پیشرفت
معناداری در سازههای
الگو و انجام
رفتار وجود
داشت که بر اثربخشی
الگو تأکید میکند.
علاوه بر این،
نیاز به
شناسایی
موانع بیشتریتری
از انجام ندادن
فعالیت بدنی میباشد
که مستلزم
استفاده از
مطالعات کیفی است.
سپاسگزاری
این
مطالعه از
پایاننامه
مقطع کارشناسیارشد
رشته آموزش
بهداشت (مصوب
به شماره ajums.REC.85.1393) دانشگاه
علوم پزشکی
اهواز استخراج
شده است؛ که
با حمایت مالی
این دانشگاه انجامشده
است. از مسئولین
محترم مرکز
بهداشت
شهرستان ایذه
و همه کسانی
که ما
را در
انجام این طرح
تحقیقاتی
یاری نمودند قدردانی
به عمل میآید.
References
1- Tehrani H, Khanjani N, Majlessi F, Sadeghi R, Doostan F.
Modern media-based intervention on promotion of women’s physical activity.
Wulfenia journal. 2014;21(6):260-70.
2- Clarke PE, Gross H. Women's behaviour, beliefs and
information sources about physical exercise in pregnancy. Midwifery.
2004;20(2):133-41
3-
Vahedian-Shahroodi
M, Elaheh L-m, Esmaily H, Tehrani H, Hamidreza M-H. Prediction of Osteoporosis
Preventive Behaviors using the Health Belief Model. Iranian Journal of Health
Education & Promotion. 2014;2(3):199. [Persian].
4- Kang S-J. Trekking exercise promotes cardiovascular health and
fitness benefits in older obese women. Journal of exercise rehabilitation.
2014;10(4):225.
5- Esmaeeli R,
Hosseini M. The survey of physical activities in women lectures of university:
Development, validation and use of ‘Time Diary of Adult Physical Activity’.
Journal of Health Promotion Management. 2012;1(1):26-33. [Persian].
6-Jalilian F,
Emdadi Sh, Mirzaie M. The Survey Physical activity Status of Employed Women in
Hamadan University of Medical Sciences: The Relationship between the Benefits,
Barriers, Self-Efficacy and Stages of Change. Journal of Yazd university of
medical science 2011; 9(4):89-91. [Persian]
7- Forghani B, Kasaeyan N, Faghih Imani B, Hossein Pour M,
Amini M. The assessment of physical activity in non-insulin dependent diabetic
women reffered to Endocrine & Metabolism Research Center. Iranian Journal
of Endocrinology and Metabolism. 2000;2(3):169-73. [Persian]
8-Hashemi SZ, Rakhshani F, Navidian A,
Mosavi SR. Effectiveness of Educational Program Based on Trans-Theoretical
Model on Rate of Physical Activity among Household Women in Zahedan, Iran. J
Health Syst Res 2013; 9(2): 144-152. [Persian]
9- Romain
A, Attalin V, Sultan A, Boegner C, Gernigon C, Avignon A. Experiential or
behavioral processes: Which one is prominent in physical activity? Examining
the processes of change 1 year after an intervention of therapeutic education
among adults with obesity. Patient Education and Counseling. 2014;97(2):261-8.
10- Kirk A, MacMillan F, Webster N.
Application of the transtheoretical model to physical activity in older adults
with type 2 diabetes and/or cardiovascular disease. Psychology of sport and
exercise. 2010;11(4):320-4.
11- Charkazi
A, Nazari N, Samimi A, Kochaki GHM,Badeleh M, et al. The Relationship between
Regular Physical Activity and The Stages of Change and Decisiona Balance among
Golestan University of Medical Sciences Students. Research Development in
Nursing and Maternity Journal. 2012;9(2):74-81. [Persian]
12- Moeini B, Hazavehei S,
Jalilian M, Moghimbeigi A, Seresht T. Factors Affecting Physical Activity and
Metabolic Control in Type 2 Diabetic Women Referred to the Diabetes Research
Center of Hamadan: Applying Trans-Theoretical Model. Sci J Hamadan Univ Med
Sci. 2011;18(2):31-7. [Persian]
13- Amini
N, Shojaeezadeh D, Saffari M. The study of the effect of e-education on
physical activity and body mass index of female employees. Journal of School of
Public Health and Institute of Public Health Research. 2014;11(3):95-106. [Persian]
14- Charkazi A, Fazli L, Alizadeh F,
Fazelnia A, Bakhsha F. Regular Physical activity Based on transtheoretical
Model among Health and Paramedic Schools of Golestan University of Medical
Sciences. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion.
2014;1(4):57-68.
15- Solhi M, Ahmadi L, Taghdisi
MH, Haghani H. The Effect of Trans Theoretical Model (TTM) on Exercise Behavior
in Pregnant Women Referred to Dehaghan Rural Health Center in. Iranian Journal
of Medical Education. 2012;11(8):942-50. [Persian]
16-
SafariM, Shojaezadeh D, Ghofranipour F,et
al.Health education and promotion Theories,models and method. Tehran: Sobhan,1388;67. [Persian]
Abstract/FREE Full Text
17- Findorff
MJ, Stock HH, Gross CR, Wyman JF. Does the Transtheoretical Model (TTM) explain
exercise behavior in a community-based sample of older women? Journal of aging
and health. 2007;19(6):985-1003.
18- Jalilian M, Darabi M,
Sharifirad Gh, Kakaei H. Effectiveness of Interventional
Program based on Trans-Theoretical Model to Promote Regular Physical Activity
in Office Workers. Health Syst Res 2013;9(2): 188-195. [Persian]
19- Norouzi A, Ghofranipour F, Heydarnia A, Tahmasebi R.
Determinants of physical activity based on Health Promotion Model (HPM) in
diabetic women of Karaj diabetic institute. ISMJ. 2010;13(1):41-51. [Persian]
20-Abbasgholizadeh N, Mazloomi-Mahmodabadi
SS, Baghianimoghadam M.H. Improving Uutritional Behaviors of Pre-Diabetic
Patients in YazdCity: a Theory-Based Intervention. j.health. 2013; 4
(3):207-216. [ Persian]
21- Hazavehei SMM, Asadi Z, Hassanzadeh A,
Shekarchizadeh P. Comparing the effect of two methods of presenting physical
education Π course on the attitudes and practices of female Students
towards regular physical activity in Isfahan University of Medical Sciences.
Iranian Journal of Medical Education. 2008;8(1):121-31. [Persian]
22- Solhi
M,
ZinatMotlagh F, Karimzade Shirazi K, et al.Designing and Implementing
Educational Program toPromote Physical Activity Among Students: An Application
The Theory of Planned Behavior. Ofogh-e-Danesh 2012;1(55):45-52. [ Persian]