Editorial
Health Promoting Hospitals: Concepts, Indexes and Standards
Fatemeh Estebsari,1* Davood Mostafaei,2 Mohammad Hossain Taghdisi3 & Maryam Ghavami4
*1. Assistant Professor, PhD in Health Education and Promotion, Dept. of Community Health Nursing, School of Nursing and Midwifery, Shahid Beheshti University of Medical Sciences (SBUMS), Tehran, Iran (Corresponding Author) Fa_Estebsari@yahoo.com
2. PhD in Health Service Management, SBUMS, Tehran, Iran
3. Professor, Dept. of Health Education & Health Promotion, Iran University of Medical Sciences (IUMS), Tehran, Iran
4- MSc student in Health Education and Health Promotion, Dept. of Health Education, School of Health, Alborz University of Medical Science (ABZUMS), Alborz, Iran
ABSTRACT
The idea of health promoting hospitals (HPHs) was developed for the first time at the World Summit on Health Promotion in 1986 by the World Health Organization (WHO). According to this idea, hospitals as well as patients, have a significant role in promoting public health in general and promoting the health of its clients and employees. In the health promoting hospitals approach, hospitals are among the best settings to deliver health promotion and prevention services. Therefore, its most important mission is to change the treatment-based approach to a health-centered approach. Health Promoting Hospitals seek to institutionalize the concept of prevention and health promotion among employees, the empowerment of patients in hospitals and the good interaction of hospitals with its community. This approach will result in the improvement of the quality of services provided to the people and communities.
Paper Type: Editorial
Keywords: Health Promotion, Health Promoting Hospitals (HPHs), Standards.
|
u Citation: Estebsari F, Mostafaei D, Taghdisi MH, Ghavami M. Health promoting hospitals: concepts, indexes and standards. Iran J Health Educ Health Promot. Winter 2015-2016;3(4): 281-286 |
سرمقاله
بیمارستان‌های ارتقاءدهنده سلامت: مفاهیم، شاخص‌ها و استانداردها
فاطمه استبصاری،1 داود مصطفایی،2 محمدحسین تقدیسی3 و مریم قوامی4
*1. استادیار آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، گروه پرستاری سلامت جامعه، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) fa_estebsari@yahoo.com
2. دکترای تخصصی مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران
3. استاد گروه خدمات بهداشتی و آموزش بهداشت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران
4. دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی البرز، ایران
چکیده
ایده ایجاد بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت برای اولین بار در اجلاس جهانی ارتقای سلامت در سال ۱۹۸۶ و توسط سازمان جهانی بهداشت در اعلامیه اوتاوا مطرح گردید. طبق اين ايده بيمارستان‌ها علاوه بر درمان بيماران، بايد نقش قابل‌توجهی در ارتقای سلامتي جامعه به‌طور عام و ارتقای سلامت مراجعین و کارکنان خود داشته باشند. در دیدگاه ارتقای سلامت، بیمارستان‌ها جزو بهترین بسترها برای ارائه خدمات ارتقای سلامت و پیشگیری هستند؛ به‌طوری که مهم‌ترین رسالت آن تغییر نگرش درمان‌محور به نگرش سلامت‌محور است. بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت به دنبال نهادینه کردن مفهوم پیشگیری و ارتقای سلامت بین کارکنان، توانمندسازی بیماران در بیمارستان و تعامل مناسب بیمارستان با جامعه هستند که نتیجه‌اش ارتقا و بهبود کیفیت خدمات ارائه‌شده به مردم و جوامع است.
نوع مقاله: سرمقاله
کلیدواژه ها: ارتقای سلامت، بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت، استانداردها.
|
t استناد: استبصاری ف، مصطفایی د، تقدیسی م ح، قوامی م. بیمارستان‌های ارتقاءدهنده سلامت: مفاهیم، شاخص‌ها و استانداردها. فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت. زمستان 1394؛3(4): 281-286 |
مقدمه
سازمان جهاني بهداشت در سال 1986 در بیانیه منشور اتـاوا تأکید کرده است که سلامت افراد جدا از محیط زندگی روزانه آن‌ها نبوده و تحت تأثیر محیطی است که افراد را احاطه کرده است؛ محیطی که افراد در آن به کار، فعالیت، تفریح و زندگی می پردارند (1). این نوع نگرش به سلامت تبیین‌کننده دید مکانی
[1]
یا نسبت به سلامت است. نتیجه چنین دیدی به سلامت منجر به ايجاد ایده‌هایی چـون شهرهاي ارتقادهنده سلامت، مـدارس ارتقادهنده سـلامت و بیمارستان‌های ارتقادهنده سـلامت
[2]
و غيـره گرديد (2) تا بدین‌وسیله سلامت افراد در مکان‌هایی كـه بيشتر اوقات را در آن به سـر می‌برند تقويـت گـردد. بیمارستان‌ها یکی از مکان‌هایی هستند که تأثیرش بر روی سلامت افراد انکارناپذیر بوده و در حقیقت بانی حفظ و ارتقای سلامت افراد است (3). بیمارستان به‌عنوان محيطي مادي و اجتماعي نه‌تنها بر سلامت افراد ساکن در خود تأثیرگذار است، بلکه بر زندگي و کار افراد ساکن هم‌جوار در نزديکي خود نيز مؤثر است. همچنین بیمارستان از طريق تأثیر بر سلامت بيماران و کارکنان خود بر سلامت جامعه نيز تأثیرگذار است (4).
ارتقای سلامت عبارت است از روند ایجاد توانایی در افراد برای افزایش کنترل بر ارتقای سلامت خود و دربرگیرنده آموزش سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها و خدمات بازتوانی است. ارتقای سلامت شامل توانمندسازی بیماران، خانواده‌هایشان و کارکنان بیمارستان در جهت بهبود سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی مرتبط با سلامت است (1). ارتقای سلامت به مفهوم توانمندسازی مردم در شناخت عوامل تأثیرگذار بر سلامت فردی اجتماعی و تصمیم‌گیری صحیح در انتخاب رفتارهای بهداشتی و درنتیجه رعایت شیوه زندگی سالم نیز تعریف‌شده است (5). به‌طور خلاصه، ارتقای سلامت عبارت از روند توانمندسازی افراد برای افزایش کنترل و بهبود سلامتی خودشان است. برقراری عدالت، محیط زیست مناسب، اکوسیستم (زیست-بوم) پایدار، صلح، دسترسی به خدمات، تضمین درآمد، تغذیه و آموزش به‌عنوان شرایط اولیه و زیربنایی ارتقای سلامت معرفی شده اند (6 و 7).
مفهوم و ایده بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت، یا به اختصار PHP، که برای اولین بار در اجلاس جهانی ارتقای سلامت در سال ۱۹۸۶ و توسط سازمان جهانی بهداشت ارائه شد، از راهبرد بازنگری در ارائه خدمات سلامتی ناشی شده است (1). در این دیدگاه، بیمارستان‌ها جزو بهترین بسترهای ارائه خدمات ارتقای سلامت و پیشگیری هستند. طبق اين ايده، بيمارستان‌ها علاوه بر درمان بيماران، بايد نقش قابل‌توجهی در ارتقای سلامتي جامعه به‌طور عام و نقش مهمي در ارتقای سلامت مراجعین و کارکنان خود داشته باشند (8).
بیمارستان‌ها به‌عنوان مهم‌ترین و عمده‌ترین ارائه‌دهنده خدمات برای جهت‌گيري دوباره نظام‌هاي ارائه‌دهنده خدمات سلامت هدف توجه منشور اوتاوا است. به همين دليل، تغيير ديدگاه نسبت به نقش و قابليت‌هاي بيمارستان‌ها جهت تبدیل‌شدن به ساختارهاي ارتقادهنده سلامت ضروري است. بیمارستان‌ها نقش مهمی در ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری‌ها و تأمین خدمات بازتوانی ایفا می‌کنند. برخی از این فعالیت‌ها جزئی لازم از کار بیمارستان بوده‌اند (2). ارتقای سلامت، مأموریت جدید بیمارستان‌ها است و در این دیدگاه نوین، تغییر نگرش به نقش بیمارستان و لزوم ارائه خدمات پیشگیری و ارتقای سلامت در کنار خدمات درمانی مورد تأکید قرارگرفته است (8). تأکید بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت بیشتر بر ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها به‌جای خدمات تشخیصی و درمانی صرف است. چنین بیمارستان هایی علاوه بر تأمین خدمات پرستاری و پزشکی جامع و باکیفیت، ساختار و فرهنگ سازمان‌یافته جهت ارتقای سلامت (ازجمله در نظر گرفتن نقش‌های فعال برای بیماران و تمامی اعضای کادر درمانی) ایجاد می‌کنند و خود را به‌عنوان یک محیط فیزیکیِ ارتقاءدهنده سلامت مطرح ساخته و به‌طور فعال با جامعه خود مشارکت می کنند (9).
هدف بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت تبدیل یک بیمارستان از یک محل تشخیص و درمانی صرف به مکانی برای پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقادهنده سلامت برای بیماران، کارکنان، مراجعین و کلیه آحاد جامعه است. رسالت این نوع بیمارستان‌ها تغییر نگرش درمان محور به نگرش سلامت محور است. ارتقای سلامت به‌منظور ارتقای کیفیت در بیمارستان‌ها به‌کاربرده شده، باعث گسترش حیطه نتایج و دستاوردهای کلی می‌شود و تأثیراتی نیز بر ساختارها و فرایندهای بیمارستانی دارد (5).
مداخلات بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت به دو بخش تقسیم می‌شود: (1) خدمات عمومي
[3]
و (2) خدمات اختصاصی.
[4]
خدمات عمومي ارتقاي سلامت، شامل آموزش و مشاوره سبک زندگی سالم، خدمات ترک سيگار، کاهش مصرف الکل، افزايش فعاليت‌هاي بدنی و اصلاح رژيم غذايي است. خدمات اختصاصي ارتقاي سلامت گروه‌هاي خاص بيماران را هدف قرار مي‌دهند. خدمات مربوط به پيشگيري از عوارض بيماري ديابت، آموزش بيماران آسمي، بازتواني بيماران قلبي جزو خدمات اختصاصی هستند. اساس اين خدمات توانمندسازي فرد جهت مديريت و رسیدگی به شرايط خاص بيماري خود است. شواهد باکیفیت بالا برای مؤثر بودن اين اقدامات در مورد بيماران ديابتي، قلبي، آسم، پوکي استخوان، بيماري مزمن انسدادي ريه، سکته مغزي، سرطان‌ها، بيماران دچار اختلالات روان‌پزشکي و بيماران جراحي وجود دارد (13).
اصول هفت‌گانه راهنما یا معیارهای ارتقای سلامت ارائه‌شده توسط کارگروه اروپاییWHO (Root man و همکاران، 2007) عبارت اند از: (1) ایجاد توانایی و توانمندسازی، (2) مشارکت، (3) جامعیت، (4) همکاری بین بخشی؛ (5) قابلیت تساوی (تساوی حقوق و عدالت اجتماعی)، (6) پایداری (حفظ تغییرات) و (7) چندراهبردی (استفاده از چند نیرو ازجمله توسعه سیاسی، تغییرات سازمانی، توسعه جامعه، تصویب کانون وکالت و دفاع، آموزش و ارتباطات به‌صورت کتبی) (8). شش راهبرد عمومی ارتقای سلامت برای هر یک از ذی نفعان بیمارستان (بیماران، کارکنان و جامعه) را نشان می‌دهد. نتایج نهایی
[5]
بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت کاهش بستری‌های مکرر، افزایش کیفیت زندگی بیماران و کاهش هزینه‌های درمانی است.
برای بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت تاکنون 5 استاندارد را بر اساس اهداف موردنظر این نوع بیمارستان تعریف شده‌اند: (1) خط‌مشی‌ها و سیاست‌های مدیریتی،
[6]
(2) ارزیابی بیمار،
[7]
(3) اطلاع‌رسانی به بیمار و مداخلات،
[8]
(4) ارتقای محیط کار سالم
[9]
و (5) تداوم و همکاری.
[10]
این استانداردها با سیر بیماری مرتبط بوده و مسئولیت‌ها و فعالیت‌های مرتبط با ارتقای سلامت به‌عنوان جزئی لاینفک از خدمات ارائه‌شده به بیماران بیمارستان است. هر استاندارد نیز دارای استانداردهای فرعی است. این استانداردها با توجه به موقعیت بیمارستان‌ها بخصوص ازنظر فرهنگی و اجتماعی ممکن است در برخی موارد با هم تفاوت‌هایی داشته باشند (8).
بحث و نتیجه‌گیری
افزایش در حال شیوع بیماری‌های مرتبط با شیوه زندگی و تعداد رو به افزایش بیماران مزمن نیازمند حرکت بیمارستان‌ها به سوی ارتقای سلامت به‌عنوان یک خدمت کلیدی برای بیماران و کارکنان است. وضعيت کنوني ارائه خدمات ارتقا سلامت در بيمارستان‌هاي کشور ما نامشخص است. هرچند بعضي از اين خدمات مانند مشاوره‌هاي تغذيه به‌طور پراکنده و در بعضي بيمارستان‌ها ارائه مي‌شوند، ولي براي ارائه بسياري از اين خدمات مانند خدمات ترک سيگار يا خدمات ارتقاي سلامت براي بيماران آسمي ساختار تعریف‌شده‌ای در بيمارستان‌ها وجود ندارد. بيمارستان‌ها به دلایل بسیار روشنی می‌توانند به‌عنوان مراکز ارتقادهنده سلامت مطرح باشند. به‌طور سنتي، بيمارستان‌ها به‌عنوان مراکز ارائه‌دهنده خدمات پيشگيري ثانويه (سطح اول) و ثالثيه (سطح دوم) هستند و ارائه خدمات پيشگيري اوليه و ارتقاي سلامت به ساختارهاي ديگري سپرده‌شده است. این درحالی است است که شواهد زیادی وجود دارد که بيمارستان‌ها مي‌توانند نقش چشمگيري در خدمات ارتقاي سلامت داشته باشند. اين نقش کاملاً ثابت‌شده و در اين مورد اجماع بین‌المللی وجود دارد. بیمارستان‌ها بهترین مکان برای تعامل با جامعه هستند که می‌توان آموزش‌های لازم برای بهبود شیوه زندگی و پیشگیری از بیماری را از طریق کارکنان، بیماران و خانواده‌هایشان به جامعه منتقل کرد.
علاوه بر آن بيمارستان مي‌تواند برای ایده آل سازی اثر خود بر افراد جامعه از طریق دسترسي آنان به خدمات خاص ارتقاي سلامت نقش فعال‌تری را ایفا کند. البته اين امر به شرايط خاص قانوني و تأمین منابع مالي بستگی دارد؛ که باعث تسهيل شرکت بيمارستان در این فعاليت‌ها می‌گردند. با توجه به موارد ذکرشده، می‌توان نتیجه گرفت که برای این‌که ارتقای سلامت در بیمارستان‌ها اعمال گردد، باید مواردی مانند توجه شاخص‌های خاص مداخلات ارتقای سلامت، پیامدهای بالینی، سلامت کلی‌نگر، کیفیت زندگی، رضایت بیمار، تساوی در حقوق و سواد سلامتی برای ارتقای سلامت مدنظر قرار گیرد. در ضمن، ارتقای سلامت باید به‌عنوان یک هدف روش در متن شرح وظایف بیمارستان لحاظ شود. یک سند سیاست راهبردی ارتقای سلامت حساب‌شده با مشخص کردن اهداف، راهبردهای ارتقای سلامت و سیاست‌های لازم جهت نیل به این مقاصد نیز باید وجود داشته باشد. تدوین یک برنامه سالیانه مربوط به فعالیت‌های ارتقای سلامت با تخصیص بودجه مشخص نیز مفید است.
علاوه بر موارد ذکر شده، وجود یک ساختار مدیریتی خاص ارتقای سلامت با هدف واردکردن اصول ارتقای سلامت، اهداف و مقاصد آن در یک ساختار مدیریتی موجود بیمارستان‌ها ضروری است. چنین ساختار مدیریتی شامل مشارکت کارکنان بیمارستان از تمام سطوح کمیته راهبردی ارتقای سلامت است. برای تأثیرگذاشتن بر فعالیت‌های روزانه بالینی، ارتقای سلامت باید با فرایندهای بالینی، استانداردها و دستورالعمل‌های مربوط به فعالیت‌ها و تصمیمات معمول ادغام گردد. کارکنان باید به‌طورمعمول مورد از طریق نظام پیشنهاد‌ات کارکنان، پروژه‌های کاربردی، نامه‌نگاری‌ها، سمینارهای سالانه یا نظردادن در وب سایت ها اطلاع رسانی و مشارکت داده شوند. آموزش و تمرین کارکنان و روسا برای تأمین منابع خلاق ضروری است. برقراری ارتباط با تأمین‌کنندگان خدمات سلامتی و دیگر ذی نفعان جامعه باید به‌طور فعال موردتوجه قرار گیرد. فرهنگ مشارکت، یک عامل حیاتی در موفقیت ساختارهای ارتقادهنده سلامت است. به‌کارگیری جامع نظریه بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت در فرایند یک سازمان باید از طریق مشارکت کارکنان در سلامت، تأمین بودجه ویژه بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت، راهبردهای اطلاع‌رسانی ویژه بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت و نیز آموزش‌های خاص بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت تضمین گردد.
نظریه بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت، الگویی جدید و مهم برای توسعه بیشتر بیمارستان های پیشرفته فراهم می کند تا جوابگوی نیازهای ایجادشده باشد. با توجه به حوزه‌های مورد تأکید بیمارستان‌های ارتقاءدهنده سلامت، تأمین راهبردهای ارتقای سلامت مرتبط با جامعه باعث افزایش مزایای رقابتی یک بیمارستان می‌شود و در مشتری مداری و ارتقای کیفیت خدمات ارائه‌شده توسط آنان تأثیر بسزایی دارد. برای پیاده‌سازی این خدمات در بیمارستان‌های کشور ابتدا لازم است که با بررسی کامل شواهد و تجربیات جهانی و اتخاذ نظر صاحب‌نظران، ابعاد مختلف این مسئله مانند ضرورت و فوریت ارائه این خدمات، لزوم تدوین و تصویب قوانین، استقراردهندگان خدمت، موانع استقرار در آینده، ارائه‌دهندگان، گیرندگان و ساختار ارائه خدمت مشخص شوند و سپس الگوی مناسب برای ایجاد این بیمارستان‌ها ارائه شود.
Reference:
2. Lee, C.B., et al., Organisational Change to Health Promoting Hospitals: A Review of the Literature. Springer Science Reviews, 2013. 1(1-2): p. 13-23
3. Rothlin, F., H. Schmied, and C. Dietscher, Organizational capacities for health promotion implementation: results from an international hospital study. Health promotion international, 2015. 30(2): p. 369-379.
4. Ziglio, E., S. Simpson, and A. Tsouros, Health promotion and health systems: some unfinished business. Health promotion international, 2011. 26(suppl 2): p. ii216-ii225.
6. Tehrani, H. and M.H. Taghdisi, Community Action: A Strategy for Health Promotion. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion, 2015. 2(4): p. 255-259.
7. Mchugh, C., A. Robinson, and J. Chesters, Health promoting health services: a review of the evidence. Health promotion international, 2010. 25(2): p. 230-237.
9. Zarei, F., et al., Health Promoting Hospital: A pilot study in Bo-Ali hospital, Qazvin, Iran. Journal of Fasa University of Medical Sciences, 2013. 3(3): p. 215-223.
10. Lee, C.B., et al., Strengthening health promotion in hospitals with capacity building: a Taiwanese case study. Health promotion international, 2014: p. dat089.
13.WHO. Health Promoting Hospitals network in Northern Ireland. Health Promoting Hospitals (HPH) network in Northern Ireland. 2006 2007;Update report.